සොහොන් පිටිවල සරුවට වැඩෙන මල් පඳුරක් ගණේමුල්ල ප්රදේශයේ අලුතින් ඉදිවන නිවසක් ඉදිරියේ හිටි හැටියේ ඉබේටම පැලවී මල් පීදෙන්නට පටන්ගැනීම ගෙහිමියන්ගේත් සමීප ඥාති හිතමිත්රාදීන්ගේත් දැඩි අවධානයට ලක්ව තිබිණ.ඒ එම මල් පිපී දින කිහිපයකට පසු එම ඉඩමේ තිබූ සෙසු නිවාස තුනෙන් දෙකක සය දෙනෙකුම කොවිඩ් ආසාදනයකට ලක් වීම නිසා ය.ඒ අනුව ඔවුන් වහා ප්රතිකාර සඳහා යොමු කරන ලදී. සොහොන් මල් නැතහොත් මූසල මල් වශයෙන් හැඳින්වෙන එම ශාක විශේෂය නිවසක් ඉදිරියේ ඉබේටම වැවෙන්නට පටන්ගැනීම සොහොන් ළකුණු පහළ වීමක් හෙවත් මරණයක පෙරනිමිත්තක් බැවින් එම රෝගීන් එම මාරාන්තික උවදුරින් මුදා ගනු පිණිස එම ගස් මුල් පිටින්ම ගලවා ගිනිතබා පුළුස්සා දමන ලෙස ඇතැමුන්ගෙන් ගෙහිමියන්ට උපදෙස් ලැබී තිබිණි. ඔවුන් පැවසූ අන්දමට එම ශාක විශේෂය එම ප්රදේශයේ සුසාන භූමි ආශ්රිතව බහුලව දක්නට ලැබෙන්නකි. මීට කලකට ඉහත ගණේමුල්ල, තිබ්බටුගොඩ පොදු සුසාන භූමිය මෙම මල් ගස්වලින් පිරී පැවති අයුරු මට ද මතක ය. එබැවින් එහි මල් පිපෙන කාලවල උදෑසනට එම සොහොන් පිටිය එකම මල් යායක් සේ දිස්විය. නමුත් අද වනවිට එම සොහොන් බිමට කඩාවැදී ඇති ගිනි තණ ( Panicum Maximum) නම් ආක්රමණික ශාකය නිසා ඒ සොඳුරු දසුන මුළුමනින්ම පාහේ අහිමිවී තිබේ.නමුදු සොහොන් බිමේ දොරටුව අද්දර එම ශාකය තවමත් දැකිය හැක. මීට අමතරව ගලහිටියාව, බුළුගහගොඩ, මාකිලංගමුව ආදී තදාසන්න පොදු සුසානභූමි ආශ්රිතව ද මෙම සෙහොන් මල් අඩු වැඩි වශයෙන් දක්නට ලැබේ. නමුත් මේවා ලොව බොහෝ රටවල සුසාන භූමි ආශ්රිතව දක්නට ලැබෙන සොහොන් මල් නොවේ.ඒ දම් සහ සුදු පැහැයන්ගෙන් මල් පුබුදන පුෂ්පීය ශාඛයකි. මැඩගස්කරය නිජබිම කොටගත් Catharanthus Roseus යනුවෙන් හැඳින්වෙන එය අද වනවිට වින්කා රෝසියා නමින් විසිතුරු මල් වගාකරුවන් අතරේ අතිශය ජනප්රිය වී තිබේ. විශේෂයෙන් වැල් වශයෙන් සකස්කොට ඇති ඒම ශාක විශේෂය එම රටවල ඉහළ මධ්යම පාන්තික නිවාසවල සඳළුතල අලංකාර කිරීම පිණිස ද යොදාගෙන ඇත. එම මිනී මල සඳහා වූ පොදුජන අකමැත්ත හා බිය එතැනින්ම අහවරය. නමුදු මෙවර මගේ අවධානයට ලක්වූ ‘සොහොන් මල’ එබඳු ජනප්රිය ශාක විශේෂයක් නොවේ. පැනමාවේ සිට දකුණු බ්රසීලය තෙක් දකුණු හා මධ්යම ඇමෙරිකාව නිජබිම කොටගත් මෙය ලොව පුරා වඩාත් ප්රකට වී ඇත්තේ සුදු බටර් බඳුන (White butter cup) යනුවෙනි. මෙම මලේ පෙතිවල ඇති සුදු පැහැය හා මධ්යයෙහි ඇති කහ පැහැය මුල්කොට එය සුදු පැහැති බටර් බඳුනක් සේ දිස්වීම ඊට හේතුවය. ටර්නෙරා සුබුලටා (Turnera Subulata) යනුවෙන් උද්භිද විද්යාත්මකව හැඳින්වෙන මෙම ශාකය එක්සත් ජනපදය, කැරිබියන් සහ ෆ්ලොරිඩා ෆැසිපික් දූපත්වල මෙන්ම මැලේසියාව, ඉන්දුනීසියාව ආදී රටවල ද ව්යාප්තියක් පළ කරයි. එහෙත් අප රටේදී අතිශය ආගන්තුක බවක් පළකරන මෙම ‘සුදු බටර් බඳුන’ ශාකය පිළිබඳ තොරතුරක් ජාතික ශාකාගාරයෙන් වත් දැනගත නොහැක.ඒවායේ ව්යාප්තියක් පළ කරන ප්රදේශ තබා එම ශාකය හැඳින්වීම සඳහා යොදන සිංහල නමක්වත් සොයාගත නොහැකි යැයි ජාතික ශාකාගාර ආරංචි මාර්ග සඳහන් කරයි.
මේ අතර ඇතැමෙකු කියා සිටියේ මෙය ‘ඉන්වාටියා’ යනුවෙන් හැඳින්වෙන බවකි. අප රටේ ඇතැම් ප්රදේශවල පමණක් දක්නට ලැබෙන මෙය මෙහිදී සොහොන් මලක් වශයෙන් හැඳින්වුවද ලොව කිසිම තැනක මෙය සොහොන් පිටි ආශ්රිතව වැවෙන හෝ වගා කෙරෙන බවට තොරතුරු නැත. මීටරයකට ආසන්න උසක් දක්වා වැඩී හිමිදිරියේ පිපෙන මෙහි මල් මධ්යාහ්නය උදාවීමටත් පෙර සිට හැකිළී යයි. අවමඟුල් කටයුතු කෙරෙන සවස් යාමවල මෙහි සුන්දරත්වය දැකිය නොහැකි බැවින් සොහොන් මල් ලෙස භාවිතයට නොගන්නා මෙය ප්රචලිතව ඇත්තේ උද්යාන මලක් ලෙසිනි.
නිවර්තන තෙත් සේම වියළි කලාපවලද කිසිදු පොහොරක් හෝ සාත්තුවක් නොමැතිව පඳුරු වශයෙන් සරුවට වැවෙන මෙම ශාකය කිනම් කලෙක, කුමන කරුණක් මුල්කොට කිනම් පාර්ශවයක් විසින් අප රටට ගෙනෙන ලද්දක් දැයි අවිනිශ්චිත ය. ගම්පහ දිස්ත්රික්කයේ සුසාන භූමි ආශ්රිතව නිරීක්ෂණය වුවද මෙම ශාකය පිළිබඳ විස්තරයක් කීර්තිමත් ශ්රී ලාංකේය උද්භිද විද්යාඥයෙකු වන හිටපු ජාතික උද්භිද උද්යාන අධ්යක්ෂ ජනරාල් හරිශ්චන්ද්ර පෙරමුණුගම මහතා විසින් සකස් කරන ලද ගම්පහ දිස්ත්රික්කයේ වෘක්ෂලතා ලේඛනයටවත් ඇතුළත්ව නැත. පරිසර අමාත්යංශයේ ජෛව විවිධත්ව ලේකම් කාර්යාලය මගින් නිකුත් කරන ලද ශ්රී ලංකාවේ ආක්රමණශීලී, ආගන්තුක ශාක විශේෂ ලේඛනයේ සඳහන් ශාක තිස් දෙකට පවා ඇතුළත් නොවීමෙන් මෙය අපගේ පරිසරයට, ආර්ථිකයට සහ සමාජයීය ජීවිතයට අනිසි බලපෑම් කරන ආක්රමණශීලී ශාකයක් නොවන බවද පෙනී යයි. එහෙත් මෙය ශ්රී ලංකාවේ සුසාන භූමි ආශ්රිතව වැඩි ව්යාප්තියක් පළකිරීමට හේතු නම් අවිනිශ්චිතය.
ශ්රී ලංකාවේ විසිතුරු ශාක අතරේ කිසිදු තැනක් නොමැති වුවද මීට දස වසරකට පමණ පෙර මෙම ශාකය රාජගිරිය, ශ්රී ජයවර්ධනපුර පාර්ලිමේන්තු පාරේ මාර්ගාලංකරණ ශාකයක් ලෙස වවා ඇති අන්දමද මා හට නිරීක්ෂණය වී තිබේ. එමෙන්ම එහි විස්මයට කරුණ නම් මෙම මල හැඳින්වීම පිණිස ඇතැම් රටවල
දේශපාලනඥයාගේ මල (Politician`s flower) යන නම ද යොදා තිබීමය. මීට අමතරව අවිස්සාවේල්ල, සීතාවක තෙත්බිම් කලාපීය උද්භිද උද්යානයේ ද ඉතා දැකුම්කළු මෙම සොහොන් මල් පාන්තියක් තනා ඇති අතර, පෙරවරුවේ සේයාරුවට නංවනු ලබන ‘ප්රී ෂූට්’ ඡායාරූපවල පෙනී සිටින විවාහාපේක්ෂිත මනාල මනාලියන්ට පසුබිමින් එම "සොහොන් මල්"වල සැබෑ සොඳුරු දසුන දස දහස් වරක් කැමරාගත වී ඇති බව නිසැක ය.
මෙවන් තත්ත්වයක් යටතේ ආතක්-පාතක් නොමැතිව ශ්රී ලංකාවට කඩාවැදුණු බවක් පළකළ මෙම ‘සුදු බටර් බඳුන’ නම් අහිංසක සැබැ සොඳුරු පුෂ්පීය ශාකය දශක හෝ සියවස් කිහිපයක් තුළ අප ජන සමාජයෙන් එල්ල වූ නොසලකා හැරීම් මත සොහොන් පිටි තුළට වැදී තම පණ රැකගත් බවක් මට හැඟෙයි. එමෙන්ම ගණේමුල්ලේ ඉදිවන නව නිවස ඉදිරිපිටම මෙම ශාකය පතිතකොට ඇත්තේ එම ඉඩමේ පදිංචි නිවැසියන්ට "සොහොන් ළකුණු"පෙන්වූ යක්ෂයක්, භූතයන් විසින් නොව මේ වන විට එම ගෙමිදුලට වැලි කියුබ් තිහ, හතළිහක් ගෙනවිත් හලන ලද වැලි ලොරිකරුවන් විසින් බව නිසැකය. මක්නිසාදයත් මෙය විසිකරන ලද කුඩා නටු කැබැල්ලකින් වුව පහසුවෙන් පැලවී සොඳුර මල් පුබුුදන අහිංසක ශාකයන් බැවිනි. මේ සියලු තත්ත්වයන් යටතේ එම සොහොන් මල් නමින් අවමන් ලබන සැබෑ සොඳුරු සුදු බටර් බඳුන කුසුමියන් නිරුපද්රිතව එම ගෙමිදුලේ පිපී හිනැහෙන අතරේ කොවිඩ් රෝගය වැළඳී වෛද්ය ප්රතිකාර වලට යොමු වූ එම සය දෙනාම සුවය ලබා යළි නිවෙස් වෙත පැමිණියහ.ඒ මරණයේ සංකේතයක් සේ බොහෝ දෙනා සිතා සිටින සුදු බටර් බඳුන ශාකය ජීවිතාරක්ෂාවේ සංකේතයක් බව ප්රායෝගිකවම සනාථ කරමිනි.
සම්පත් දායකත්වය - ප්රවීණ මාධ්යවේදී තිලක් සේනාසිංහ
