මහා ව්‍යසනයක් අභියස අවමංගල්‍ය චාරිත්‍ර වෙනුවෙන් සටන් වදින ගෝත්‍රික ආගම්

සමූහ ලෙස වළලන් කොරෝනා මළ සිරුරු

මිනිසා හැර මුළු ලෝකයම නිදහසේ කාලය ගෙවති. මෙතෙක් කල් සොබා දහම කූඩු කර දමන්නට සිය කාලය, ධනය හා ශ්‍රමය වැය කළ මිනිසා අද සිය ජීවිතවලින් වන්දි ගෙවමින් නිවසින් පිටතට  බසින්නට නොහැකිව සිටිති. කොරෝනාවට ගොදුරු වූ යම් කෙනෙක් වේද, ඔහු හෝ ඇය රෝහල් ගත වන්නේ තනිවමය. මිය යන්නේ තනිවමය. මිය ගිය පසු ඔහුගේ හෝ ඇයගේ මුහුණක් දැකගන්නට ඉඩක් නැත. අප රට කෙසේ වෙතත් ලොව අනෙක් රටවල අවමංගල්‍ය උත්සවයක් පවා ගැනීම තහනම්ය. 

ආදරය පෙන්වන්නට මිනිසා කළ කී සියලු දේ අද පාරාවළල්ලක් සේ අනාදරයේ මෙවලම් බවට පත්ව තිබේ. නෑ හිත මිතුරන් හමු වී කතා බහ කිරීම තවදුරටත් හිතවත් කමක් නොවේ.

ලෝකයේ තත්වය එසේය.

එසේ තිබියදී එක් අන්තවාදී කොටසක් පමණක් තම ජාතියට පමණක් විශේෂිත අවමංගල්‍ය චාරිත්‍ර ඉල්ලා සිටීම තුළ ඇත්තේ කෙතරම් සාධාරණත්වයක්ද?

මේවා ගැන දිගින් දිගට කතා කරමින් කාලය ගතකිරීමෙන් පලක් නැත.

අඥාන ඉගැන්වීම් සහිත ආගම්වලින් ලොවට සිදුවන්නේ අනර්ථයක්මය.

සොබා දහම නොබෝ දිනකින් එය ද අපට උගන්වනු ඇත.

නමුත් ඒ පාඩම අප ඉගෙන් ගන්නේ තවත් බොහෝ මිනිස් ජවිතවලින් වන්දි ගෙවිමෙන් පසුවය.

Covid 19 හැර මිනිසාට වින කළ තවත් වෛරස තිබේද? - Other Deadliest Viruses on Earth

Image Credit:https://cdn.arstechnica.net/wp-content/uploads/2020/02/NIGMS_HeLa_cells-CROPPED-800x465.jpg

මිනිසුන් විසින් මිනිසුන්ට එරෙහිව තැනූවක් ලෙස අයෙක් චෝදනා කළත්, ලොවට ඉබේ පහළ වූවක් වුවත් නව කොරෝනා වෛරසය මේ වන විට ලොව වටා මිනිසුන් බිලිගනිමින් සිය අණසක විහිදුවමින් සිටී. යම් ජාතියක්, ආගමක් ප්‍රබල වුවත්, දුබල වුවත්, සෞඛ්‍ය ක්ෂේත්‍රය අතිශය දියුණු වුවත්, දුර්වල වුවත් ඒ කිසිවක් ගණනකට නොගෙන මෙය ප්‍රබල ලෙස ව්‍යාප්ත වේ. අප ගත හැකි සියලු සෞඛ්‍යාරක්ෂිත ක්‍රම අනුගමනය කළ ද මෙහි ග්‍රහණයට නතුවන්නට අප අතින් සිදුවන එක් සුළු ප්‍රමාද දෝෂයක් වුව සෑහේ. ලොව වටා සියලු මනුෂ්‍ය වර්ගයා බිලි නොගත්ත ද අති මහත් ව්‍යසනකාරී ප්‍රතිඵල ඇති කළ එකම වෛරසය මෙය පමණක් නොවේ. මිනිස් ඉතිහාසයෙන් මෙවැනි වෛරස බොහෝ හමු වේ. මේ කතා කරන්නට සැරසෙන්නේ එයින් කිහිපයක් පිළිබඳවය.

ඉබෝලා වෛරසය

Image Credit:https://www.britannica.com/science/ebolavirus

මෙය 1976 වසරේ සිට උප සහරා - අප්‍රිකානු රටවල ජනතාව දහස් ගණනින් බිලිගත් වෛරසයකි. මෙය ආසාදිත වූ බව දැනගන්නට ලැබෙන්නේ හිසරදය, උගුර වනවීම සහ විදුරුමස්වලින් රුධිරය වහනය වන්නට පටන් ගන්නා නිසාය. නමුත් ඒ වන විට සිදුවිය යුතු සියල්ල සිදූ වී අවසන්ය. මන්ද ඒ වන විට ශරීර අභ්‍යන්තරයේ ඉන්ද්‍රියයන්ගෙන් රුධිරය වහනය වන්නට පටන් ගෙන ඇති බැවිනි. මෙයින් ආසාදිත වූවන්ගෙන් 50%ක්ම මිය ගිය වාර්තා වේ.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කොංගෝ ජනරජයේ ඉබෝලා ගඟ ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයකින් මුලින්ම වාර්තා වූ බැවින් මෙයට මෙම නම යෙදී තිබේ. ආසාදනය වූ පුද්ගලයකුගේ ශාරීරික ශ්‍රාව ඔස්සේ පැතිරී ගිය මෙය ලොව පහළ වූ මාරාන්තික වෛරස අතරින් එකක් ලෙස හඳුන්වනු ලබයි.

මෙයට නිශ්චිත ප්‍රතිකාරයක් නැත.

මාර්බර්ග් වෛරසය

Image Credit:https://en.wikipedia.org/wiki/Marburg_virus#/media/File:Marburg_virus.jpg

පෝලියෝ රෝගය සඳහා වූ එන්නතක් පිළිබඳ පර්යේෂණ පැවැත්වීම සහ අත්හදා බැලීම සඳහා ගෙන්වන ලද අප්‍රිකානු කොල වඳුරන්ගෙන් මේ වෛරසය මිනිසුන්ට සංක්‍රමණය වූ බවට විශ්වාස කෙරේ. මුල්ම සිදුවීම් වාර්තා වූයේ 1967 වසරේ දී ජර්මනියේ මාර්බර්ග් සහ ෆ්‍රැන්ක්ෆර්ට්වලිනි. එමෙන්ම එම වසරේදීම සර්බියාවේ බෙල්ග්‍රේඞ්වලින් ද මේ හා සමාන සිදුවීමක් වාර්තා විය. උණ රෝග ලක්ෂණ සහිතව රක්තපාත තත්වයක් මෙම වෛරස ආසාදනයේ දී දැකගත හැකි විය. BSL-4 නමින් නමින් හඳුන්වනු ලැබූ මෙය ආසාදනය වූවන්ගෙන් 23% - 90 % අතර ප්‍රමාණයක් මරණයට පත් විය. මිනිසුන් අතර ඇතිවන සමීප සබඳතා නිසා පැතිරී ගිය මෙය ආසාදනය වූ බවට සැක පහළ වන්නේ හිසරදය, උණ සහ ශරීරයේ උඩු කයෙහි වූ දද තත්වයක් ඇතිවීමත් සමගිනි. මෙහිදී ශරීරයේ බොහෝ ශාරීරික ඉන්ද්‍රියයන් අකර්මණ්‍ය වන අතර අභ්‍යන්තර රුධිරය වහනයවීම ද දක්නට ලැබේ. මෙයට නිශ්චිත ප්‍රතිකාරයක් සොයා ගත නොහැකි විය. 2014 වසරේ දී උගන්ඩාවෙන් ද මෙම වෛරසය සහිත රෝගියකු හමු විය. ඔහු උගන්ඩාවේ ගල් ලෙන්වල ජීවත්වන පලතුරු වවුලන් පිළිබඳ පර්යේෂණයක් පවත්වමින් සිටි ඇමරිකානු ජාතිකයකු විය.

හැන්ට් වෛරසය

Image Credit:https://cdn.mos.cms.futurecdn.net/p8PKS2eVmCafd6CiEwquS7-650-80.jpg

‘හැන්ට් වෛරස පුප්පුසීය සහලක්ෂණය’ (Hantavirus pulmonary syndrome-HPS) නමින් හඳුන්වනු ලැබූ මෙය මුලින්ම මතු වූයේ 1993 වසරේ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයෙනි. එහි ‘ෆෝ කෝනර්ස්’ කලාපයේ ජීවත් වූ එක් පුද්ගලයකුට ඇති වූ හුස්ම ගැනීමේ දුෂ්කරතාවක් මත රෝහලට ඇතුළත් කළ අවස්ථාවේ දී මෙය සොයා ගනු ලැබිණි. පසුව දැනගන්නට ලැබුණේ මෙය ඔහුගේ නිවසේ ජීවත් වූ හික් මීයකුට සමාන deer mouse නම් මී වර්ගයකින් ආසාදනය වී ඇති බවයි. මෙය එක්සත් ජනපදයේ පුද්ගලයන් 600 දෙනෙකුට වඩා වැළඳුණු අතර එයන් 36% දෙනෙක් පමණ මිය ගියහ. මෙය පුද්ගලයකුගෙන් පුද්ගලයකුට බෝ නොවුණු අතර මේ මීයන්ගේ බෙටි පෑගීමෙන් ආසාදනය විය. මෙයට පෙර 1950 දශකයේ කොරියානු යුද්ධයේ දී ද හැන්ට් වෛරසයේ තවත් එක් ප්‍රභේදයක් මතු වී ඇති අතර එය හමුදා කණ්ඩායම්වල 3000 දෙනෙකුට පමණ ආසාදනය විය. ඔවුන්ගෙන් 12%ක් පමණ මිය ගියහ.

ඩෙංගු වෛරසය

Image Credit:https://thenativeantigencompany.com/wp-content/uploads/1970/01/shutterstock_1298419780.jpg

1950 දශකයේ දී තායිලන්තයෙන් සහ පිලිපීනයෙන් හමු වූ මේ වෛරසය පසුව ලොව පුරා නිවර්තන සහ උප නිවර්තන කලාප දක්වා පැතිර ගියේය. ලෝක ජනගහනයෙන් 40%ක් වඩා ජීවත්වන්නේ මෙම කලාපයේය. මදුරුවකුගෙන් පැතිර යන වෛරසයක් බැවින් මෙය ලොව පුරා තව තවත් ව්‍යාප්ත වනු ඇති බවට අනතුරක් තිබේ. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට අනුව වසරකට මිලියන 50 - 100 අතර පිරිසක් ඩෙංගු වෛරසයෙන් ආසාදනය වෙති. මෙම වෛරසයේ මරණ අනුපාතය 2.5%ක්, එනම් වෙනත් වෛරසවලට සාපේක්ෂව අඩු මට්ටමක පැවතියත්, මෙය උග්‍ර වීමෙන් ඉබෝලා වෛරසයේ රෝග ලක්ෂණ ඇති විය හැකිය. එහි මරණ අනුපාතය ඊට වඩා බොහෝ ඉහළ මට්ටමක පවතී.

ජලභීතිකා වෛරසය

Image Credit:https://media.sciencephoto.com/image/c0391262/800wm/C0391262-Rabies_Virus,_Illustration.jpg

ජලභීතිකාව හෙවත් පිස්සු බලු රෝගයට හේතුවන වෛසරය නිසා මොලයට හානි සිදුවේ. 1920 දශකයේ දී මෙයට එන්නතක් සොයා ගනු ලැබිණි. සංවර්ධිත රටවල් මේ රෝගය සුලභ නැතත්, ඉන්දියාවේ සහ අප්‍රිකාවේ ඇතැම් ප්‍රදේශවල තවමත් මෙය සුලභය. මෙයට ප්‍රතිකාර නොකළ හොත් මරණය නිසැකය.

මානව ප්‍රතිශක්ති ඌනතා වෛරසය - ඒඞ්ස් (HIV)

Image Credit:https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/HIV-budding-Color.jpg/800px-HIV-budding-Color.jpg

නූතන ලෝකයේ පවතින මාරකතම වෛරසය මෙය බව පිළිගැනේ. 1980 දශකයේ දී මෙය මුලින්ම සොයා ගත් දින සිට මේ දක්වා මෙයින් මිය ගිය සංඛ්‍යාව මිලියන 32 කට අධිකය. රුධිරය සහ වෙනත් මිනිස් ශ්‍රාව මගින් පුද්ගලයකුගෙන් පුද්ගලයකුට බෝවන මෙය සම්පූර්ණයෙන්ම සුවකිරීම සඳහා තවමත් නිශ්චිත ප්‍රතිකාරයක් සොයා ගෙන නැත. දැනට සොයා ගෙන ඇත්තේ වෛරසයේ බලපෑම ඉතා අවම මට්ටමක රඳවා ගනිමින් ජීවිතය රඳවා ගත හැකි හැකි ඖෂධ පමණි. මේ සඳහා සැලකිය යුතු මුදලක් ද වැය වේ. අප්‍රිකානු කලාපය තුළ වැඩිහිටියන් 25 දෙනෙකුගෙන් එක් අයකුට මෙය ආසාදනය වී ඇති බව ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය පවසයි.

වසූරි වෛරසය

Image Credit:https://media.npr.org/assets/img/2019/09/18/smallpox-1_custom-5e208cfc7c0f5607797bdf54a0484896aa2a9373-s1100-c15.jpg

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය 1980 දශකයේ දී නිවේදනය කළේ ලෝකය මෙම වෛරසයෙන් නිදහස් වි ඇති බවය. නමුත් එයට පෙර වසර දහස් ගණනක් තිස්සේ මිනිස්සු මේ සමග සටන් කළහ. මෙයට ආසාදනය වූවන් සෑම තිදෙනෙකුගෙන් එක් අයෙක් මිය ගියේය. යම් හෙයකින් මිය නොගියහොත් සිරුරේ ගැඹුරු කැළැල් ඉතිරි වන අතර අන්ධභාවය ද ඇති වේ. යුරෝපීය ගවේෂකයන් නිසා මේ වෛරසය වැළඳුණු ඇමරිකානු ස්වදේශිකයන්ගෙන් 90%ක්ම මිය ගිය බව ඉතිහාසඥයෝ පවසති. විසිවැනි සියවසේ දී පමණක් වසූරිය නිසා මිය ගිය සංඛ්‍යාව මිලියන 300ක් පමණ වේ.

ඉන්ෆ්ලුවෙන්සා වෛරසය

Image Credit:https://cdn.mos.cms.futurecdn.net/8gX4BmDW6UzsDCdXvXV5w8-650-80.jpg

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය පවසන අන්දමට මේ වෛසරය නිසා ලොව පුරා වසරකට මිය යන සංඛ්‍යාව ලක්ෂ 5ක් පමණ වේ. ඇතැම් අවස්ථාවලදී මෙය වසංගතයක් ලෙස පැතිර යන අතර එවිට මරණ සංඛ්‍යාව තවත් ඉහළ යයි. මිනිස් ඉතිහාසයේ මේ වෛසරය ආසාදනය වී වසංගතයක් බවට පත්වීමේ ආසන්නතම සිදුවීම වාර්තා වන්නේ 1918 වසරෙනි. ඒ මේ වෛරස තත්වය නිසා ඇති වූ ස්පාඤ්ඤ උණ වසංගතයයි. ඒ අවස්ථාවේ දී මිලියන 50ක් පමණ මිය ගියහ. මේ වෛරසයේ නව ප්‍රභේද වරින් වර මතුවන බැවින් මෙහි අවදානම තවම පහව නැතැයි විශේෂඥයෝ පවසති.

රොටා වෛරසය

Image Credit:https://media.npr.org/assets/img/2013/08/27/istock_000018165051medium-239e8cf7765b255d89b0a0b668812c22943bb7c3-s300-c85.jpg

මේ වෛසරය වැළඳීම නිසා බිළිඳුන් සහ කුඩා දරුවන් තුළ පාචන තත්වයක් ඇති වේ. කෙසේ නමුත් මේ වන විට මෙහි ආසාදනය වළක්වා ගැනීම සඳහා එන්නත් දෙකක් නිෂ්පාදනය කොට තිබේ. මිනිස් මළ කොටස් අංශු ආහාරයට එක්වීම නිසා මෙය ව්‍යාප්ත වෙයි. මේ වෛරසය නිසා සංවර්ධිත රටවල දරුවන් මිය නොගිය ද ප්‍රමාණවත් සජලීකරණ පහසුකම් නොමැති සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල දරුවන් බොහොමයක් මේ නිසා මිය යයි. 2008 වසරේ දී මේ වෛරසය ආසාදනය වීමෙන් අවුරුදු 5ට අඩු දරුවන් 453,000ක් පමණ මිය ගිය බව ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය පවසයි.

සාර්ස් - කොව්

Image Credit:https://en.wikipedia.org/wiki/File:Novel_Coronavirus_SARS-CoV-2.jpg

සාර්ස් (SARS) හෙවත් ‘තීව්‍ර උග්‍ර ස්වසන සහලක්ෂණය (severe acute respiratory syndrome) ලෙසින් හඳුන්වනු ලබන්නේ මෙයයි. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය පවසන අන්දමට මෙය මුලින්ම සොයා ගනු ලැබුවේ 2002 වසරේ දී දකුණු චීනයේ ගුවන්ඩොන්ග් පළාතෙනි. වවුලන් තුළ ඇති වූ මේ වෛරසය පසුව නිශාචර ක්ෂීරපායි සතකු වූ උරුලෑවන්ට ව්‍යාප්ත විය. මිනිසුන් අතරට ව්‍යාප්ත වූයේ ඉන් පසුවය. චීනයෙන් ඇති වූ මෙය පසුව තවත් රටවල් 26ක් පුරා පැතිර ගියේය. මිනිසුන් 8000ක් පමණ මෙයින් ආසාදනය වූ අතර වසර දෙකක කාලයක් තුළ 770ක් පමණ මිය ගියහ. උණ, සීතල, ශරීරයේ වේදනාවන් මුලින්ම පහළවන අතර අවසන් වන්නේ නිව්මෝනියාවෙනි. මෙයට නිශ්චිත ඔසුවක් මෙතෙක් සොයා ගෙන නැතත් මෑතකදී මෙය ආසාදනය වූවන් කිසිවෙකු හමු වූයේ නැත.

මර්ස් - කොව්

Image Credit:https://en.wikipedia.org/wiki/Middle_East_respiratory_syndrome#/media/File:MERS-CoV_electron_micrograph3.jpg

Middle East respiratory syndrome හෙවත් MERS යන්න සිංහලෙන් ‘මැදපෙරදිග ස්වසන සහලක්ෂණය’ වැනි නමකින් හැඳින්විය හැකිය. 2012 වසරේදී සවුදි අරාබියෙන් ද, 2015 වසරේ දී දකුණු කොරියාවෙන් ද මතු විය. SARS-CoV සහ SARS-CoV-2 යන වෛරස් පවුලටම මෙය ද අයත් වේ. මෙය ද වවුලන් තුළින් ඇති වූ බව පැවසේ. වවුලන්ගෙන් ඔටුවන්ට ව්‍යාප්ත වී ඉන්පසු මිනිසුන් අතරට පැමිණි බවට සැක කෙරේ. උණ, කැස්ස සහ ස්වසනයේ දුෂ්කරතාව මෙහි රෝග ලක්ෂණ වේ. මෙය බොහෝ විට අවසන් වන්නේ නිව්මෝනියාවෙනි. මෙයට ද නිශ්චිත ප්‍රතිකාරයක් නොමැත.

සාර්ස් - කොව් 2

Image Credit:https://media.graytvinc.com/images/810*455/covid+19+cdc.jpg

වර්තමානයේ මිනිස් සංහතියම බියෙන් සලිත කරමින් ලොව වටා වේගයෙන් ව්‍යාප්තවන කොරෝනා වෛරසය මෙයයි. SARS-CoV සහ MERS යන වෛරස් පවුලටම මෙය ද අයත් වේ. මෙයට ‘නව කොරෝනා වෛරසය’ යන නම යෙදී ඇත්තේ එබැවිනි. කවුරුත් දන්නා පරිදි 2019 දෙසැම්බර් මාසයේ දී චීනයේ වුහාන් පළාතෙන් මෙය සොයා ගනු ලැබිණි. සාර්ස් - කොව් මෙන් මෙය ද වවුලන් තුළ ඇති වූවක් ලෙස සැලකෙන අතර පසුව වෙනත් සතකුගේ මාර්ගයෙන් මිනිසාට ආසාදනය විය. 2019 වසරේදී සොයා ගත් බැවින් කොවිඞ් - 19 නමින් හඳුන්වනු ලබයි. මේ පිළිබඳ සියලු විස්තර සෑම කෙනෙක්ම දන්නා බැවින් මෙතැන ඒ පිළිබඳ කතා කෙරෙන්නේ නැත.

කොරෝනා සහ සොබා දහම - Corona (Covid-19) and the Nature

Image credit : https://blogs.timesofisrael.com/thank-you-corona/

වෛරස ආසාදනයන් පිළිබඳ සිනමාපට කොතෙකුත් නරඹා තිබුණ ද මගේ සිත්ගත් එක් නිර්මාණයක් වූයේ Will Smith රංගනයෙන් දායක වන I Am Legend චිත්‍රපටයයි. මෙය මම එක් වරක් නොව කිහිප වරක්ම නැරඹූයෙමි. කවදා හෝ දිනෙක ලෝකය සැබවින්ම මේ  හා සමාන ව්‍යසනයකට ගොදුරු වනු ඇතිදැයි මෙය නැරඹූ සෑම වාරයකදීම මට සිතිණි. එම චිත්‍රපටයේ මෙන් වෛරස් ආසාදනය නිසා මිනිසුන් විකෘති ස්වභාවයකට පත් නොවූව ද දැන් පැතිර යමින් පවතින කොරෝනා හෙවත් කොවිඞ්-19 වෛරස් ආසාදනය ද මෙයට දෙවැනි වන්නේ නැත. Contagion නරඹද්දී සිතුනේ ලොව පුරා මිලියන ගණනකට වැළඳෙන්නට තරම් දරුණු තත්වයකට පත්වන වෛරසයක් පිළිබඳව නම් චිත්‍රපටයක මිස සැබවින් අසන්නට දකින්නට නොලැබෙන බවය. මේ වන විට මිිලියන ගණනකට වැළඳී නැතත් ඉතාලිය, ස්පාඤ්ඤය, ඉරානය වැනි රටවල් ලක්ව ඇති ව්‍යසනකාරී තත්වය දකිද්දී මෙය කෙතරම් බියකරු දැයි සිතුණු වාර ගණන අනන්තය. මිලියන ගණනකට වැළඳුනහොත් සිදුවන විනාශය පිළිබඳ කෙසේවත් සිතා ගත නොහැකිය.

සැබවින්ම මේ වෛරසය කුමක් විය හැකිද? මිනිසාගේ වැරදි පුරුදු නිසා ඉබේම ඇති වූවක් ද නැතහොත් මිනිසා විසින් නිපදවන ලද ජීව විද්‍යාත්මක අවියක්ද? එය ජීව විද්‍යත්මක අවියක් බවට මත සමාජ මාධ්‍ය හරහා වේගයෙන් පැතිර ගියත් ලෝක මට්ටමින් තවමත් කිසිදු රටක් එය නිල වශයෙන් පිළිගන්නා බවක් ප්‍රකාශ කොට නැත. එමෙන්ම Dean Koontz විසින් ලියන ලද The Eyes of Darkness නම් නවකතාව කොරෝනා වෛරසය පිළිබඳ ලියන ලද අනාවැකියක් බවට මතයක් ද සමාජ මාධ්‍ය හරහා පැතිර යනු දක්නට ලැබේ. නමුත් විචාරකයන් පවසන්නේ එහි සැබවින්ම ඇත්තේ එවැන්නක් නොවන බවයි. (එක් විචාරයක් මෙතැනින් කියවන්න)

මිනිසුන් විසින් ලෝකය විනාශ කරන්නට පටන් ගෙන දැන් බොහේ කල්ය. ඔවුහු මුළු ස්වභාවික පරිසරයම විනාශ කර දමමින් සිටිති. මිනිසා සිතන්නේ තමා තරම් බලවතකු ලොව නොසිටින බවය. ඔවුහු මහා වනාන්තර විනාශ කර දැමූහ. මහා වනස්පතීන් හිතක් පපුවක් නැතිව මරා දැමූහ. ගංගා, ඇළ දොල පමණක් නොව මහ සයුර ද දූෂණය කළහ. මහා ගොඩනැගිලි තනමින් මිහි මව්ගේ හිස මත මහා බරක් පැටවූහ. තවත් බොහෝ නරුම දේවල් කරමින් ලෝකය විනාශ කළහ. විකෘති කළහ. සොබා දහම කිසිවක් කර කියා ගත නොහැකිව බලා සිටන්නේ යැයි මිනිසා සිතුවේය. හිටිවනම භූමිකම්පා සිදුවිය. කඳු නාය ගියහ. සුනාමි සැඩ පහරවල් ගම්බිම පිස දැමුවේය.  දරුණු සුළි සුළංවලින් මහත් විපත් සිදු විය. සොබා දහම ලෝකයේ  විවිධ තැන තනි තනිව ගෙන යම් ක්‍රියාවන් සිදුකරමින් මිනිසාට යමක් අඟවන්නට උත්සාහ කළේය. ඒ අන් කිසිවක් නොව තවදුරටත් තමාව විනාශ නොකරන ලෙසය. නමුත් මිනිසා නම් සත්ත්වයා පුදුමාකර ලෙසම මේවා දුටුවේ නැත. දුටුව ද නොදුටුවා සේ සිටියේය. 

සොබා දහම ‘ලොකු වැඩක්’ ගැන සිතුවේය. ඒ සිතිවිල්ලේ අවසානය වූයේ චීනයේ වුහාන් ප්‍රදේශයෙන් කිරීටයක් වැනි අලංකාර, නමුත් භයංකාර වෛරසයක් මතුවීමය. මෙය බැලූ බැල්මට හුදෙක් සෙම්ප්‍රතිශ්‍යා වෛරසයකැයි ලෝකයේ ඇතැම් රටවල් සිතුවත් එය එසේ නොවන බව තේරුම් ගන්නා විට අශ්වයා පැන ගොස් හමාරය. 

එසේ හෙයින් මෙය ඉබේ පහළ වූවක් වුව ද, වවුලන්ගෙන් මිනිසුන්ට බෝ වූවක් වුව ද, මිනිසා විසින් මිනිසා නසන්නට නිර්මාණය කළ ජීව විද්‍යාත්මක අවියක් වුව ද, එහි මුල් මොලකරුවා සොබා දහමය. සුළු සුළු ඉඟිවලින් මිනිසාට පණිවිඩයක් දෙන්නට කළ උත්සාහයන් මිනිසා තේරුම් නොගන්නා කල සොබා දහම තමා විසින් හෝ මිනිසා ලවා හෝ ඇති කළත් මේ ව්‍යසනය තුළින් තේරුම් ගත යුතු දෙයක් තිබේ. 

මිනිසා කෙතරම් උදම් ඇනුවද ඔහු මහා මොලකරුවකු නොවේ. තවමත් මහා මොලකරුවා වන්නේ සොබා දහමය. දෙවියන් පවා සොබා දහමට යටත් ය. සොබා දහම සුරකිමින්, එය සමග සහයෝගයෙන් ජීවත් වනවා හැර මිනිසාට අන් සරණක් නැත. 

කොරෝනා හෙවත් කොවිඩි-19 ගැන ඔබ දත යුතු දෑ - What you should know about Covid-19

මේ දිනවල අප රටේ ඇති බරපතලම සෞඛ්‍ය ගැටලුව බවට පත්ව ඇත්තේ කොරෝනා වෛරසය හෙවත් කොවිඞ්-19 රෝගී තත්වයයි. මා ජීවත්වන වෙන්නප්පුව අවට ප්‍රදේශයෙන් ද කොවිඩි-19 න් ආසාදනය වූයේ යැයි සැකසහිත පුද්ගලයන් හමු වීම මේ පිළිබඳව වැඩිදුර නිවැරදි තොරතුරු සොයා බලන්නට මට හේතුවක් සපයා දී තිබේ.  මේ පිළිබඳ නිවැරදි තොරතුරු සොයන්නන්ට උපකාරයක් වශයෙන් ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධාන වෙබ් අඩවියේ සඳහන් වූ තොරතුරු සමුදායක සරල සිංහල පරිවර්තනයක් ඉදිරිපත් කරන්නට මට සිතුණි. මෙහි බොහෝ තොරතුරු ඇති බැවින් ඉදිරි දිනවල ද මෙය යාවත්කාලීන කරන්නට අපේක්ෂා කරමි.

කොරෝනා ව්‍යාප්ති සිතියම

කොරෝනා වෛරස යනු කුමක්ද?

කොරෝනා වෛරස යනු මිනිස්නු සහ සතුන් තුළ රෝග බෝ කරන්නා වූ විශාල වෛරස් කාණ්ඩයකි. මිනිසුන් තුළ සාමාන්‍ය සෙම්ප්‍රතිශ්‍යා තත්වයක  සිට දරුණු මාරාන්තික ස්වසනාබාධ ඇති කරන්නා වූ කොරෝනා වෛසරස වර්ග කිහිපයක්ම මේ වන විට සොයා ගෙන තිබේ. ඒවා නම් ‘මැදපෙරදිග ස්වසන සහලක්ෂණය (Middle East Respiratory Syndrome - MERS), ‘තීව්‍ර උග්‍ර ස්වසන සහලක්ෂණය (Severe Acute Respiratory Syndrome - SARS) සහ මෑතකදී සොයා ගත්  COVID-19 කොරෝනා රෝගය ඇති කරන්නා වූ කොරෝනා වෛරසයයි.

COVID-19 යනු කුමක්ද?

COVID-19 යනු  කොරෝනා වෛරසය නිසා ආසාදිත තත්වයට පත්වන්නා වූ මෑතකදීම සොයා ගන්නා ලද රෝගයයි. 2019 දෙසැම්බර් මාසයේ දී චීනයේ වුහාන් පළාතෙන් මෙය මතුවන තුරු එවැන්නක් පිළිබඳ කිසිවකු හෝ දැන සිටියේ නැත.

COVID-19 රෝගයේ රෝග ලක්ෂණ මොනවාද?

කොවිඞ් 19 රෝගයේ සාමාන්‍ය රෝග ලක්ෂණයන් වන්නේ උණ, වෙහෙස වූ ස්වභාවය, සහ වියළි කැස්සයි. ඇතැම් රෝගීන් තුළ වේදනා සහ කැක්කුම්, නාසයේ අවහිරතාවන්, සොටු දියර ගැලීම්, උගුර වනවීම් සහ අතීසාර තත්වයන් ද දක්නට ලැබිණි. මේ රෝග ලක්ෂණ සාමාන්‍ය තත්වයේ සිට කෙමෙන් කෙමෙන් වර්ධනය වන තත්වයක් පෙන්නුම් කෙරේ. ඇතැම් පුද්ගලයන් මේ වෛරසය නිසා ආසාදිත තත්වයට පත්වූව ද කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් පෙන්නුම් නොකෙරුණු අතර අපහසුතාවක් ද නොදැනුණු බැව් පැවසේ. මෙයින් ආසාදිත වූවන්ගෙන් 80%ක් පමණ කිසිදු විශේෂ ප්‍රතිකාරයකින් තොරව සුවපත් වූහ. මෙයින් ආසාදනය වූ සෑම 6 දෙනෙකුගෙන් 1 අයෙකුම දරුණු තත්වයන්ට මුහුණ පෑ අතර තියුණු ස්වසනාබාධවලට ලක් වූහ. වයස්ගත පුද්ගලයන්, අධික රුධිර පීඩනය, හෘද රෝග සහ දියවැඩියා වැනි රෝග තත්වයන්ගෙන් පෙළෙන්නන් තුළ මෙය දරුණු තත්වයක් දක්වා වර්ධණය විය. උණ, කැස්ස සහ හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතාවන් ඇති වුවහොත් වහාම වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ලබා ගත යුතු වේ.

කොවිඩි - 19 ව්‍යාප්ත වන්නේ කෙසේද?

මේ වෛරසය සහිත වෙනත් පුද්ගලයයකුගෙන් තවත් පුද්ගලයකුට මෙය බෝ විය හැකිය. ආසාදිත පුද්ගලයකු පිටකරන කිවිසමකදී හෝ ප්‍රශ්වාසයකදී ඔහුගේ නාසයෙන් හෝ මුඛයෙන් ජල අංශු මගින් එක් පුද්ගයකුගෙන් තවත් පුද්ගයකුට මෙය පැතිරී යා හැකිය. මේ ජල අංශු එකී පුද්ගලයා අවට ඇති වස්තූන් මත හෝ යම් මතුපිටක් මත තැන්පත් විය හැකිය. මේ වස්තූන් හෝ මතුපිට වෙනත් පුද්ගලයකු විසින් ස්පර්ශ කොට තමාගේ ඇස්, නාසය හෝ මුඛය ස්පර්ශ කිරීමෙන් එකී පුද්ගලයාට මෙය වැළඳෙයි. කොවිඞ්-19 වැළඳුණු පුද්ගලයකුගේ කැස්සක්, කිවිසුමක් හෝ ප්‍රශ්වාස වාතය ආශ්වාස කිරීමෙන් ද මෙය බෝ විය හැකිය. ආසාදිත පුද්ගලයකුගෙන් අඩි 3ක් (මීටර් 1ක්) දුරින් සිටීම වඩාත් වැදගත් වන්නේ මේ නිසාය.

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය පැතිරී යා හැකි තවත් ආකාර පිළිබඳ පර්යේෂණ පවත්වමින් සිටී.

වාතය මගින් මෙය පැතිරී යා හැකිද?

දැනට සිදුකොට ඇති අධ්‍යයනයන් මගින් හෙළිවී ඇත්තේ මෙය වාතය මගින් නොව ආසාදිත පුද්ගලයකුගේ ප්‍රශ්වාස වාතයේ ඇති ජල අංශූ මගින් පැතිර යන බවයි.

රෝග ලක්ෂණ නොමැති පුද්ගයකුගෙන් වුව මෙය බෝ විය හැකිද?

මෙය ව්‍යාප්ත් වන ප්‍රධානතම ක්‍රමය වන්නේ කිවිසුමක්, කැස්සක් මගින් ආසාදිත පුද්ගයකුගෙන් පිටවන ප්‍රශ්වාස වාතයේ ඇති ජල අංශූ මගිනි. රෝග ලක්ෂණ නොමැති පුද්ගයකුගෙන් මෙය බෝ වන්නට ඇති ඉඩකඩ ඉතා-19  අවමය. කෙසේ නමුත් කොවිඩ-19 වැළඳුණු බොහෝ පුද්ගලයන්ගෙන් පෙන්නුම් කෙරෙන්නේ සුළු රෝග ලක්ෂණ පමණි. මෙහි ආරම්භක රෝග ලක්ෂණ එසේය. එබැවින් රෝගී ස්වභාවයක් පෙන්නුම් නොකරන එහෙත් කොවිඞ්-19 සහිත් පුද්ගයකුගේ සුළු කැස්සකින් පිටවන ආශ්වාස වාතයෙන් පවා මෙය බෝ වන්නට ඉඩක් තිබේ. මෙය බෝ වන්නේ කුමන අවස්ථාවක සිට ද යන්න පිළිබඳ ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය පර්යේෂණ පවත්වමින් සිටී.

ආසාදිත පුද්ගයකුගේ මළ මුත්‍ර මගින් මෙය බා් විය හැකිද?

කොවිඞ්-19 සහිත පුද්ගලයකුගේ මළ මුත්‍ර මගින් මෙය තවත් අයෙකුට බෝ වන්නට ඇති ඉඩ ඉතා අවමය. මෙතෙක් කරන ලද විමර්ශණවලදී හෙළිවී ඇත්තේ ඇතැම් අවස්ථාවලදී පමණක් මළ මුත්‍රවල මේ වෛරසය තිබුණු බවයි. කෙසේ නමුත් මෙය ව්‍යාපත් වීමේ ප්‍රධානම ආකාරය එය නොවේ. කෙසේ නමුත් එවැනි අවදානමක් යම් පමණකට ඇති බැවින් වැසිකිළි යැමෙන් පසුව සහ කෑමට පෙර හොඳින් දෑත් සෝදා ගැනීම ඉතාමත් වැදගත්ය.

පිළිපැදිය යුතු ආරක්ෂක ක්‍රියා මාර්ග

මෙය ව්‍යාප්ත වන ආකාර පිළිබඳ ප්‍රවෘත්ති පිළිබඳ නිරතුරු අවධානයෙන් සිටින්න. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ වෙබ් අඩවියෙන් සහ ප්‍රදේශීය මහජන සෞඛ්‍ය නිලධාරීන්ගෙන් මේ පිළිබඳ තොරතුරු දැනගත හැකිය.  මේ වන විට ලෝකයේ රටවල් ගණනාවකම කොවිඩ-19 රෝගය ව්‍යාප්ත වන්නට පටන් ගෙන තිබේ. චීනයේ සහ ඇතැම් රටවල බලධාරීන් මෙය ව්‍යාප්ත වීමේ වේගය අඩාල කොට ඇත. කෙසේ නමුත් මෙහි ව්‍යාප්තිය පිළිබඳ පුරෝකථන කිරීම දුෂ්කර බැවින් නිරතුරු අවධානයෙන් සිටීම වැදගත්ය.

මේ සරල උපදෙස් පිළිපැදීමෙන් ඔබට කොවිඞ්-19 ආසාදානය විමෙන් හෝ ව්‍යාප්ත කිරිමෙන් වැළකී සිටිය හැකිය.

■ මද්‍යසාර සහිත දියරයකින් හෝ සබන් සමග ජලය දමා හෝ නිරතුරුව ඔබේ දෑත් හොඳින් සෝදන්න. එසේ කරන්න්ට හේතුව සබන් සමග ජලයෙන් හෝ මද්‍යසාර සහිත දියරයකින් සේදීමෙන් ඔබේ දෑත්වල රැඳී ඇති වෛරස විනාශ වී යන බැවිනි.

■කැස්ස සහිත හෝ කිවිසුම් පිටකරන පුද්ගලයකුගෙන් අඩුම තරමේ මීටරයක් (අඩි 3) වත් ඈතින් සිටින්න.

■දෑස්, නාසය සහ මුඛ්‍ය ස්පර්ශ කිරීමෙන් වැළකෙන්න. එසේ කළ යුත්තේ ඇයි? යම් මතුපිටක් ස්පර්ශ කිරීමෙන් එහි ඇති වෛරසය දෑත්වල තැවරිය හැකිය. එසේ තැවරුණු පසු ඔබ දෑස්, නාසය හෝ මුඛය ස්පර්ශ කිරීමෙන් එකී වෛරසය පහසුවෙන්ම සිරුරට ඇතුළු වේ. 

■ඔබ අවට සිටින පුද්ගලයන් සෞඛ්‍ය සම්පන්න ස්වසන පුරුදු අනුගමනය කරන්නේ දැයි සැලකිලිමත් වන්න. එනම් කැස්සකදී හෝ කිවිසුමකදී වැලමිටෙහි යට පැත්තෙන් හෝ  ටිෂූ එකකින් මුව ආවරණය කර ගන්නට උනන්දු වනවා ද යන්නය. අනෙක මේ ටිෂූ වරක් භාවිත කිරීමෙන් පසු ඉවත දැමිය යුතුය. එයට හේතුව වන්නේ ජල අංශු මගින් මේ වෛරසය ව්‍යාප්ත වන නිසාය. යහපත් ස්වසන සෞඛ්‍ය පුරුදු ඇති කර ගැනීමෙන් ඔබ තමා අවට සිටින්නන් කොවිඞ්-19 රෝගයෙන් ආරක්ෂා කරන්නට සමාජ මෙහෙවරකට දායක වේ. 

■අසනීප ගතියක් දැනෙන්නේ නම් නිවසට වී සිටින්න. ඔබට උණ, කැස්ස සහ හුස්ම ගැනීමෙන් අපහසුතාවක් ඇත්නම් වෛද්‍ය උපදෙස් සඳහා යොමුවන්න. ප්‍රදේශීය සෞඛ්‍ය බලධාරීන් ලබා දෙන උපදෙස් අනුගමනය කරන්න. එසේ කළ යුත්තේ මේ නිසාය. මේ රෝග තත්වය පිළිබඳ යාවත්කාලීන තොරතුරු ඇත්තේ ජාතික සහ ප්‍රදේශීය බලධාරීන් සතුවය. ඔවුන් ඇමතීමෙන් ඔබට වඩාත් ඉක්මන් ප්‍රතිකාරය සඳහා යොමු විය හැකිය. මෙය ඔබේ ආරක්ෂාවට මෙන්ම අන් අයට එය බෝ වීම වළක්වා ගැනීමට ගත හැකි නිවැරදි පියවරක් වන්නේය.

■මේ රෝගය වැඩි වශයෙන් ව්‍යාප්ත වන ප්‍රදේශ පිළිබඳ නිරතුරු අවධානයෙන් සිටින්න. විශේෂයෙන් ඔබ වයස්ගත පුද්ගලයෙක් නම්, දියවැඩියාව, හෘද හෝ පෙනහලු රෝගවලින් පෙළෙන්නක් නම් ගමන් බිමන් යාමෙන් වැළකී සිටින්න.

කොවිඩි-19 වෛසරය ව්‍යාප්ත වී ඇති ප්‍රදේශයක පසුගිය දින 14 තුළ ජීවත්වන පුද්ගලයකු හෝ එවැනි ප්‍රදේශයකට ගොස් පැමිණි හෝ පුද්ගලයකු විසින් අනුගමනය කළ යුතු ආරක්ෂක උපදෙස්.

■ඔබට යම් කිසි සුළු අසනීප තත්වයක්, එනම්, හිසරදය, ලා උණ (සෙන්ටිග්‍රේඞ් අංශක 37.3 හෝ එයට වැඩි) සහ සොටු දියර ගලන තත්වයක් වැනි සුළු රෝග ලක්ෂණ හෝ පෙන්නුම් කරන්නේ නම්  නැවත සුව අතටහැරෙන තුරු නිවසටම වී ස්වයං නිරෝධායනයකට ලක් වීම වඩත් සුදුසු ය. නිවසට අවශ්‍ය බඩු බාහිරාදිය රැගෙන එන්නට නිවසින් බැහැරට යා යුතුම නම් අන් අයට මෙය ආසාදනය වීම වැළැක්වීම සඳහා මුඛ ආවරණයක් පළඳින්න. 

■ඔබට උණ, කැස්ස සහ හිසුම ගැනීමේ අපහසුතාවක් පැන නැගුනේ නම් වහාම වෛද්‍ය උපදෙස් සහ ප්‍රතිකාර සඳහා යොමුවන්න.

ඔබට කොවිඞ්-19 වැළඳීමට කෙතරම් ඉඩක් තිබේද?

එම අවදානම රැඳී ඇත්තේ ඔබ සිටිනා ස්ථානය අනුවය. විශේෂයෙන් ඔබ සිටින ප්‍රදේශය කොවිඩි-19 ව්‍යාප්ත වන ප්‍රදේශයක ද යන්න මතය.

බොහෝ ප්‍රදේශවල සිටින බොහෝ පුද්ගලයන්ට කොවිඩ්-19 වැළඳීමේ අවදානම තවමත් ඇත්තේ පහළ මට්ටමකය. කෙසේ වෙතත් ලොව වටා බොහෝ නගරවල මේ වන විට වෛරසය පැතිර යමින් පවතී. එවැනි ප්‍රදේශවල ජීවත් වීම හෝ සංචාරය කිරීම කොවිඞ්-19 ආසාදනය වීමට හේතුවක් විය හැකිය. මේ වෛරසය සම්බන්ධයෙන් සෞඛ්‍ය බලධාරීන් ලබා දී ඇති උපදෙස් පිළිපදින්න. ගමන් බිමන් යාම හැකි තාක් අඩු කරන්න.  විශාල පිරිසක් ලෙස එක් ස්ථානයක රැස් වීමෙන් වැළකෙන්න. මෙය ව්‍යාප්ත වීම වළක්වා ගැනීම සඳහා ගනු ලබන ක්‍රියාමාර්ගවලට සහයෝගය ලබා දීමෙන් මෙය ආසාදනය වීමේ අවදානම ද අවම කර ගත හැකිය.