ජාතික ජන බලවේගය, අනුර කුමාර සහ ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය - NPP, Anura Kumara and International Media

 

ශ්‍රී ලංකාවේ 9 වැනි ජනාධිපතිවරයා ලෙස සමගි බලවේගයේ සහ ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ නායක අනුුර කුමාර දිසානායක පත් වී තිබේ. ජාතඨන්තර මාධ්‍ය මේ පිළිබඳ හඳුන්වා දී තිබුණේ මෙය දූෂිත දේශපාලන සංස්කෘතිය අභිබවා ලබා ගත් ‘ජනතා ජයග්‍රහණයක්’ ලෙසිනි. ආර්ථික අවභාවිතාව, ඥාති සංග්‍රහය සහ මානව හිමිකම් කඩකිරීම් පිළිබඳ චෝදනාවලින් ධූරකාලය විනාශ වූ සම්ප්‍රදායික පාලක පවුල්, විශේෂයෙන් රාජපක්ෂවරුන් කෙරෙහි ජනතා කලකිරීම, ජාතික ජන බලවේගයේ නායකයා ජනපති තනතුර දක්වා ගමන් කිරීම සඳහා යොදා ගත් ආකාරය බොහෝ මාධ්‍යයන් ඉස්මතු කර තිබිණි. බොහෝ පුවත්වල පොදු කාරණයක් ලෙස දක්වා තිබුණේ මෙය ශ්‍රී ලංකාව තුළ නායකත්වයේ සිදු වූ දැවැන්ත වෙනසක්ය යන කාරණයයි. විශේෂයෙන් දශක ගණනාවක් තිස්සේ රාජපක්ෂ පාලනයට නතුව තිබුණු ‘ජනපති’ යන තනතුර මෙවර වෙනසකට ලක් වූ බව විශේෂයෙන් සඳහන් කොට තිබිණි.

ජාත්‍යන්තර දේශපාලන විශ්ලේෂකයින් අනුර කුමාර දිසානායක ශ්‍රී ලංකාවේ ජනාධිපතිවරයා ලෙස ඔහුගේ අනාගතය පිළිබඳව මිශ්‍ර ඉදිරිදර්ශන දරයි. ඔහුගේ නායකත්වය සම්බන්ධයෙන් ශුභවාදී සහ ප්‍රවේශම් සහගත බව පිළිබිඹු කරයි.

වසර ගණනාවක ආර්ථික අවභාවිතයෙන් පසු ඡන්දදායකයින් නැවුම් නායකත්වයක් අපේක්ෂා කළ බැවින් දිසානායකගේ ජයග්‍රහණය තුළින් පිළිබිඹු වන්නේ සාම්ප්‍රදායික ජනතා ආරක්ෂකයා (දියසෙන් කුමාරයා, අප්පච්චි, රජුු වැනි) යන සංකල්පය ප්‍රතික්ෂේප වීමකි. ජනතා කැමැත්තෙන් පත් වූ අවසන් ජනපතිවරයා වූ ගෝටාභය රාජපක්ෂ පාලනය පෙරළා දැමීමට මුල් වූ ජන අරගලවලින් ආරම්භ වූ රැල්ල දිසානායකගේ ජයග්‍රහණය දක්වා මග විවර කළ බව පෙනෙන්නට තිබේ.

කෙසේ නමුත් ජාත්‍යන්තර දේශපාලන විශ්ලේෂකයන් දිසානායකගේ මාක්ස්වාදී පසුබිම සහ එය ශ්‍රී ලංකාවේ දුර්වල ආර්ථිකය කෙරෙහි කෙසේ බලපානු ඇති ද යන්න පිළිබඳ කනස්සල්ලෙන් පසුවන බව පෙනෙන්නට තිබේ. ජෙහාන් පෙරේරා වැනි විශ්ලේෂකයින් අනතුරු අඟවන්නේ ඔහුගේ විප්ලවීය පරමාදර්ශයන් ව්‍යාපාරික අංශ සහ ජාත්‍යන්තර ආයෝජකයින් අතර, විශේෂයෙන්ම දැනට ක්‍රියාත්මක වන ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ සහ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල (IMF) සමඟ ඇති ගිවිසුම සම්බන්ධයෙන් කනස්සල්ලක් ඇති කළ හැකි බවයි. 

මෙය බොහෝවිට සාම්ප්‍රදායිික වාමාංශික දේශපාලන ව්‍යාපාරයක් ලෙස ජාතික ජන බලවේගය සහ එහි නායකත්වය දැකීම නිසා ඇති වූ වැරදි චිත්‍රයක් විය හැකිය. ජාතික ජන බලවේගයේ දැක්ම හුදෙක් සාම්ප්‍රදායික දේශපාලන ව්‍යාපාරයක් ඉක්මවා යාමක් බව ඔප්පු කර පෙන්වීම අවශ්‍ය බව පෙනේ. ජාත්‍යන්තර විශ්වාසය දිනාගත හැක්කේ එවැනි ප්‍රවේශයකින් පමණි.

ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම සම්බන්ධයෙන් ජාත්‍යන්තර අරමුදල සමග සාකච්ඡා කරන බව ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමග සාකච්ඡා පවත්වන බව දිසානායක යම් අදහසක් පළ කර තිබේ. ඇතැම් විශ්ලේෂකයන් පවසන්නේ දිසානායක පාලනය කෙරෙහි විශ්වාසයක් ඇති වන තුරු එයින් අරමුදල් නිකුත් කිරීම ප්‍රමාද කිරීමක් සිදු විය හැකි බව නමුත්, නව ජනපතිවරයා ඒ සම්බන්ධව ගන්නා ප්‍රවේශය මත මෙය වෙනස් විය හැකි බවය.

අනුර කුමාර දිසානායකගේ ජයග්‍රහණය තුළින් ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාවට ලැබෙන්නේ කුමනකාර පණිවිඩයක් ද යන්න පිළිබඳ බීබීසී පුවත් සේවය සිය අවධානය යොමු කරන බව පෙනේ. ඔවුන් සඳහන් කරන්නේ මෙය දකුණු ආසියානු දේශපාලනය තුළ සිදු වූ කැපී පෙනෙන වාමාංශික බල විතැන්වීමක් බවය. ඔවුන් සඳහන් කරන්නේ දිසානායකගේ ජයග්‍රහණය වූ කලී ජනප්‍රියවාදී, වාමාංශික නායකයන් කෙරෙහි ලෝකයේ විවිධ රටවල් තුළ වර්ධනය වෙමින් පවතින ආකර්ෂණීය ප්‍රවණතාවක් බවය. බීබීසී පුවත් සේවය සිය විශ්ලේෂණය තුළින් දිසානායකගේ ඉස්මතු වීම ලතින් ඇමරිකාවේ සහ යුරෝපයේ අනෙකුත් ප්‍රගතිශීලී නායකයින්ගේ නැගීම සමඟ සංසන්දනය කිරීමක් දක්නට හැකිය. මෙය විෂම ආර්ථික තත්ත්වයන්ට ආමන්ත්‍රණය කිරීමට අපොහොසත් වූ නව ලිබරල් ප්‍රතිපත්තිවලට ප්‍රතිචාර වශයෙන් වාමාංශික ව්‍යාපාරවල ගෝලීය නැගී සිටීමක් ලෙස සනිටුහන් කළ හැකි බව ද දක්වා තිබේ.

දිසානායක සිදු කරන්නට බලාපොරොත්තු වන දේශපාලන ප්‍රතිසංස්කරණ දෙස ද ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය සිය අවධානය දැඩිව යොමු කරගෙන සිටින බව පෙනෙන්නට තිබේ. දූෂණයට එරෙහිව කටයුතු කිරීම, ආර්ථිකය යළි ගොඩනැගීම සහ දුක් විඳින ජනතාවට සහන සැලසීම පිළිබඳ ඔහුගේ පොරොන්දු පිළිබඳ ද විශේෂ අවධානයකින් පසුවන බව පෙනේ. ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය බොහොමයක් ඔහුගේ ජයග්‍රහණය දකින්නේ තරුණ ඡන්දදායකයින් බොහොමයක් අනුර කුමාර දිසානායක වෙනුවෙන් සිය ඡන්දය භාවිත කරන්නට හේතුව තමන් අපේක්ෂා කරන ලෝකය ඔහු විසින් ගොඩනගනු ඇති බවට විශ්වාසයක් පැවති නිසා බවය. ඔහු විසින් සෑමවිටම සඳහන් කරන ලද සමාජ සාධාරණත්වය සහිත පාලනයක් ශ්‍රී ලංකාව තුළ ස්ථාපිත වනු ඇති ද යන්න පිළිබඳවත් ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය සිය ඇස යොමු කරගෙන සිටියි. 

කෙසේ වෙතත්, විදෙස් මාධ්‍ය ද අවධාරණය කරන්නේ දිසානායක බලයට පත්වීමත් සමඟ ඇති වන අවිනිශ්චිතතාවයයි. ඔහුට පාලන අත්දැකීම් නොමැතිකම, බංකොලොත් ආර්ථිකයක් සමඟ ගනුදෙනු කිරීමේ අභියෝග සහ සංකීර්ණ ජාත්‍යන්තර සබඳතා කළමනාකාරයේ දී ඇති පීඩනය ඔහු ජයගත යුතු බාධක බව සඳහන් කරයි. ජනතාවාදී විපක්ෂ නායකයෙකුගේ සිට ප්‍රායෝගික සහ දක්ෂ රාජ්‍ය නායකයෙකු දක්වා ඔහු කෙතරම් ඵලදායි ලෙස සංක්‍රමණය විය හැකිද යන්න මත ඔහුගේ ජනාධිපති ධූරය අර්ථදැක්වෙනු ඇති බව අපේක්ෂා කෙරේ.

 

කෘෘර ලෙස ඝාතනය වූ සුනඛයකු වෙනුවෙන් මොස්කව්හි ඉදි කළ ස්මාරකය - The Malchik Monument in Moscow Metro

ඇල්ල පාර (රාජධානි පිවිසුම් මාර්ගය) ඔස්සේ ගල්ගමුව පසු කොට අනුරාධපුරය දෙසට යන ඔබට එහි පූලංචිය වැවට මායිම් ව පිහිටි ගිමන් හල පරිසර උද්‍යානය තුළ ස්ථාපිත කොට ඇති ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රථම සත්ව අහිංසා ස්මාරකය දැක ගත හැක. මේ නගරය හරහා ගමන් කරන බොහෝ පිරිසක ගේ එක් සංචාරක ස්ථානයක් බවට ද මෙය පත් වෙමින් පවතී. මේ ස්මාරකයෙන් ප්‍රධාන වශයෙන් ම සංකේතවත් වන්නේ 2010 වසරේ නො මනා මානව ක්‍රියාකාරකම් නිසා මරණයට පත් වූ ‘සියඹලංගමුවේ ඇතා’ සහ 2018 වසරේ ඝාතනයට ලක් වූ ‘දළ පූට්ටුවා’ නම් හස්තීන් දෙදෙනාගේ සජීවී රූපකායන් ය. මේ දෙදෙනා ම ගල්ගමුව ආශ්‍රිතව ජීවත් වූ හස්තීන් ය. මේ ආකාරයට මිනිසුන් අතින් කෲර ලෙස ඝාතනයට ලත් වූ සතුන් වෙනුවෙන් ස්මාරක තැනීමේ ඇති ප්‍රයෝජනය කුමක් දැයි ඇතැම් විට යම් කෙනෙකුට සිතෙන්නට හැකි ය. කෙසේ නමුත්, දැන් අප පවසන්නට සැරසෙන ‘මැල්චික්’ නම් සුනඛයාගේ කතාව ඇසූ පසු මිනිසුන් අතින් සැහැසි ලෙස මරණයට පත් ව ස්මාරක තැනුණු ලොව ප්‍රථම හා එකම අවස්ථාව මෙය නොවන බව ඔබ තේරුම් ගනු ඇත.

ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රථම සත්ව අහිංසා ස්මාරකය

රුසියානු බසින් ‘කුඩා කොලුවා’ යන අරුතැති ‘මැල්චික්’ කිසිදු හිමිිකරුවෙක් නොමැති අයාලේ යමින් ජීවත් වූ වීදි සුනඛයෙක් විය. වසර තුනක පමණ කාලයක් තිස්සේ ඌ ජීවත් වූයේ රුසියාවේ අගනුවර වූ මොස්කව් හි උප දුම්රිය පොලක් වූ මෙන්ඩෙලෙයෙව්ස්කායා ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයේ ය. මැල්චික් දුම්රිය සේවකයන්ගේ, දුම්රිය පොළට නිතර පැමිණෙන්නන්ගේ සහ අවට වූ මල්, දුම්කොල වෙළෙඳ සැල්වල හිමිකරුවන්ගේ සුරතලයට ලක් වෙමින් ඇති දැඩි විය. ඔවුන්ගේ කරුණාවෙන් ලද කෑම බීමවලින් මැල්චික් සුවසේ ජීවත් වූයේ ය. දුම්රිය පොළට පැමිණෙන සුරාසොඬුන්ට සහ පිටස්තර සුනඛයන්ට මැල්චික් කැමැත්තක් දැක්වූයේ නැත.

කාලය මෙසේ ගෙවී ගියේය. 2001 දෙසැම්බර් මාසයේ මැල්චික්ගේ ජීවිතයට එක් අඳූරු දවසක් උදා කළේ ය. එදින 22 හැවිරිදි තරුණියක වූ යුලියානා රොමනෝවා සිය ස්ටැෆඩ්ෂයර් බුල් ටෙරියර් වර්ගයට අයත් සුරතල් සුනඛයා ද කැටිව මේ දුම්රිය පොළ අසලින් ගමන් කරමින් සිටියා ය. මේ අවස්ථාවේ දී රොමනෝවා තම සුනඛයා, නිදා සිටි මැල්චික් දෙසට උසිගැන්වූවා ය. උසිගැන්වූවාට පසු මැල්චික් කරා දිව ආ රොමනෝවා තම අත් බෑගයේ දමා ගෙන සිටි පිහියක් අතට ගෙන මැල්චික්ගේ කොන්දට, පපුවට සහ බඩට සය වතාවක් ඇන්නා ය.

මෙන්ඩෙලෙයෙව්ස්කායා දුම්රිය ‍පොළ

මේ අවස්ථාවේ දී අසල වෙළෙඳ සැලක හිමිකරුවෙක් මේ අමානුෂික සිදුවීම දැන එය නතර කරන්නට දිව ආවත් ඒ වන විටත් සියල්ල සිදු වී අවසන් ව තිබිණි. මැල්චික්ගේ අවසන් හුස්ම පොද මෙන්ඩෙලෙයෙව්ස්කායා දුම්රිය පළ පසු කොට හිස් අවකාශයට එක් ව තිබිණි. පොලිසිය සහ ගිලන් රථයක් පැමිණිය ද එයින් පලක් වූයේ නැත. අනෙක පොලිසිය මේ කෲර ඝාතනය කළ තරුණියට විරුද්ධව කිසිදු ක්‍රියා මාර්ගයක් ගත්තේ නැත. ඇය නිරුපද්‍රිත ව එතැනින් නික්ම ගොස් තිබිණි. කිසිවකුට හෝ කරදරයක් හිරිහැරයක් නොමැතිව, සියලු දෙනාගේ ආදරය කරුණාව මැද ජීවත් වූ මැල්චික් මෙසේ කෲර ලෙස ඝාතනයට ලක් වූයේ මන්දැයි සොයා බැලීම සඳහා විධිමත් පොලිස් පරීක්ෂණයක් හෝ සිදු කෙරුණේ නැත.

කාත් කවුරුත් නොමැති අසරණ මැල්චික්ගේ මේ අවාසනාවන්ත ඉරණම බොහෝ දෙනෙකුගේ මතකයෙන් සෙමින් වියැකී ගියත්, මොස්කව් හි ප්‍රකට පුවත්පතක් වූ ‘ඉස්වෙස්ටියා’ හි ගවේෂණාත්මක් වාර්තාකාරිනියක වූ ඉරිනා ඔසියොර්නායා මෙය සිය මතකයෙන් බැහැර කරන්නට කැමැති වූයේ නැත. මැල්චික් මෙතරම් කෲර ලෙස ඝාතනයට ලක් වූයේ මන්දැයි සොයන්නට ඇගේ සිත ඇයට බල කර සිටියේ ය. ඇය මැල්චික් පිළිබඳ සිය පුවත්පතට ලිපි මාලාවක් සම්පාදනය කරන්නට පටන් ගත්තා ය. ඒ අතරේ මැල්චික්ව ඝාතනය කළ රොමනෝවා යනු තරුණ මෝස්තර නිරූපණ ශිල්පිනියක බව ද සොයා ගත්තා ය.

මැල්චික් සුනඛ ස්මාරකය

ඔසියොර්නායා කෙසේ හෝ රොමනෝවා සම්බන්ධ කරගන්නට ද සමත් වූවා ය. රොමනෝවා ඒ අවස්ථාවේ පැවසූ දෙය ඔසියොර්නායා මෙසේ වාර්තා කොට තිබිණි.

“දැන් මේ කිසි දෙයකින් වැඩක් නැහැ. මට කියන්න තියෙන එකම දේ දැන් මම මේ ගැන පසුතැවෙනවා කියන එක විතරයි. කොහොම වුනත් තව සතියකින් මම රැකියාවකට ස්පාඤ්ඤයට යනවා. මම හිතන්නේ මට මේ හැමදෙයක්ම අමතක කරන්න පුළුවන් වෙයි. අඩුම තරමේ ඔහේ මගෙ පස්සෙන් පන්නන එකවත් නතරවෙයිනේ එතකොට.”

මේ පිළිබඳ තවදුරටත් කළ විමර්ශනවලින් සොයාගන්නට ලැබුණේ රොමනෝවා  සය හැවිරිදි වියේ සිට ‘භින්නෝන්මාදය’ (schizophrenia) නම් මානසික රෝගී තත්ත්වයෙන් පීඩා විඳීමින් සිටි බව ය. ඇයට හෝ ඇගේ පවුලට අයත් ව සිටි සුනඛයන් බොහෝ දෙනෙකුට ඇය හිංසා පීඩා හෝ ඝාතන හෝ සිදු කොට ඇති බවත් සොයා ගන්නට හැකි විය.

ඔසියොර්නායා මේ කෲර ඝාතනයේ සියලු තොරතුරු සිය පුවත්පත ඔස්සේ ප්‍රසිද්ධියට පත් කළ අතර මෙයට වෙනත් පුවත්පත් සහ අනෙකුත් මාධ්‍යවලින් ද පුළුල් ප්‍රචාරයක් ලැබීම විශේෂත්වයක් විය. මෙය දැන ගත් මොස්කව් නගර වැසියෝ මැල්චික් පිළිබඳ මහත් සංවේගයට පත් වූවා පමණක් නොව කෝපයට ද පත් වූහ. මේ පිළිබඳ නගර වැසියන් සමග වසරක පමණ කාලයක් තිස්සේ උද්ඝෝෂණ ව්‍යාපාර සිදු කළ ඔසියොර්නායා, මේ ඝාතනය සිදු කළ රොමනෝවා අධිකරණය දක්වා රැගෙන එන්නට සමත් වූවා ය. රොමනෝවා අධිකරණය ඉදිරියේ වරදකාරියක බව තහවුරු වූ අතර ඇය වසරක කාලයක් මනෝචිකිත්සක ප්‍රතිකාර සඳහා යොමු කරන්නට අධිකරණය නියෝග කළේය. එයින් පසුව රොමනෝවාට කුමක් සිදු වූයේ දැයි කිසිවකු දන්නේ නැත.

 මැල්චික් සුනඛ ස්මාරකය

මැල්චික්ට ගෞරවයක් පිණිසත්, මොස්කව් හි සිටින දහස් ගණනක් වූ අයාලේ යන වීදි සුනඛයන්ගේ ඉරණම සිහිපත් කරනු පිණිසත් ස්මාරකයක් ගොඩනැගීමේ සැලැස්මක් මෙයින් පසුව ක්‍රියාත්මක විය.  මේ සඳහා අරමුදලක් පිහිටුවූ අතර එයට රුසියාව තුළින් මෙන්ම වෙනත් රටවලින් ද පරිත්‍යාග ගලා එන්නට විය. රුසියාවේ ප්‍රකට කලාකරුවෝ ද මේ සඳහා නො මසුරු දායකත්වයක් ලබා දුන්හ. රුසියානු මූර්ති ශිල්පීන් කණ්ඩායමක් මැල්චික් වෙනුවෙන් ස්මාරකය ගොඩනගන්නට පටන් ගත්හ.

මේ ලෝකඩ ස්මාරකය ‘දයාව’ (Compassion) ලෙස නම් තැබුණු අතර මෙන්ඩෙලෙයෙව්ස්කායා දුම්රිය ‍පොළ ආශ්‍රිතව මැල්චික් ඝාතනයට ලක් වූ ස්ථානයේ ම එය ඉදි කරනු ලැබිණි. එය 2007 පෙබරවාරි 17 වැනිදා නිරාවරණය කරනු ලැබිණි. මේ උත්සවය සඳහා රුසියාවේ ප්‍රකට කලාකරුවන් රැසක් සහභාගී වූහ. ස්මාරකය පාමුල රුසියානු බසින් මෙවැනි වැකියක් සටහන් කොට තිබිණි.

“මේ දයාවේ ස්මාරකය නිවෙස් අහිමි සුනඛයන් සහ මිනිසුන් අතර වූ සබැඳියාවට උපහාරයක් වේවා.”

එදා සිට අද දක්වා මේ දයාවේ ස්මාරකය දුම්රිය සේවකයන්, දුම්රිය පොළට පැමිණෙන්නන්, සුනඛයන්ට ආදරය කරන්නන් ආදී සියලු දෙනාගේ ගෞරවය සහ ආදරය දිනා ගත් ස්ථානයක් බවට පත්ව තිබේ. මොස්කව් නගරය කරා පැමිණෙන බොහෝ සංචාරකයෝ මෙය නරඹන්නට අමතක නො කරති. බොහෝ දෙනෙක් ස්මාරකය පාමුල මල් තබා යනු දකින්නට ලැබේ. ලෝකඩ ස්මාරකයක් බවට පත් වූ මැල්චික්ගේ හිස අත ගා යන්නට බොහෝ දෙනෙක් අමතක කරන්නේ නැත. මැල්චික්ගේ නැහැය ස්පර්ශ කිරීම වාසනාව ගෙන දෙන්නක් බවට විශ්වාසයක් ද පැතිර තිබේ. 2019 වසරේ රුසියානු තැපැල් දෙපාර්තමේන්තුව මැල්චික්ට උපහාර පිණිස මේ ලෝකඩ ස්මාරකයේ ඡායාරූපයක් ඇතුළත් කොට මුද්දරයක් ද නිකුත් කරනු ලැබිණි.

1.       මැල්චික් සුනඛයාට උපහාර පිණිස නිකුත් කළ මුද්දරය

සතුන් වෙනුවෙන් ස්මාරක ඉදිකිරීම පිළිබඳ සෙසු ලෝකයා දරන ආකල්පය එසේය. මීට අමතරව වෙනත් බොහෝ කාරණා හේතු කොට ගෙන සතුන් වෙනුවෙන් ලෝකයේ තවත් බොහෝ ස්ථානවල ස්මාරක ඉදි වී තිබේ. කෙසේ නමුත් සතුන් වෙනුවෙන් ස්මාරක ඉදිකිරීම සම්බන්ධව ඇතැමුන් තුළ කුකුසක් පහළ වන්නේ අප රට තුළ සතුන් කෙරෙහි සැබෑ දයානුකම්පාවක් දකින්නට නො ලැබීම නිසා ද යන ගැටලුව මතු වේ. කෙසේ නමුත් දියුණු මානවීය ලක්ෂණ සහිත සමාජයක මෙවැනි ක්‍රියාකාරකම් ඉස්මතු වීම නිරායාසයෙන් ම සිදු වේ. බුදු දහම වැනි අවිහිංසාව, දයාව, කරුණාව පෙරදැරි කරගත් දර්ශනයක් සහිත ශ්‍රී ලාංකේය ජනසමාජයේ එවැනි දියුණු මානවීය ලක්ෂණ මතුනොවීම අවාසනාවන්ත තත්ත්වයකි. කිව හැකි එකම දෙය වන්නේ පැය විසිහතර මුළුල්ලේ ම බුදු බණ ඇසුව ද තවමත් අප ජනසමාජය බුදු දහමේ හරයාත්මක මගට පිවිස නැති බවය.

කෘත්‍රිම බුද්ධිය, මැතිවරණ සහ කොම්පියුටර් ජිල්මාට් - Artificial Intelligence and Elections

කෘත්‍රිම බුද්ධියත්, 2022 වසර අවසානයේ ලෝකයට එක් වූ, කෘත්‍රිම බුද්ධිය මත ක්‍රියාත්මක වන ChatGPT වේදිකාවත් නිසා මැතිවරණයකට පෙනී සිටින අපේක්ෂකයන්ට බොහෝ වාසි සහගත තත්ත්වයක් උදා වී තිබෙන බැව් මේ වන විටත් මේ සම්බන්ධව සිදුවන විවිධ කතාබහ තුළින් පැහැදිලි වෙමින් පවතී. එය යහපතක් සේම අයහපතක් බවට ද පත් වෙයි.

ඔබ අන්තර්ජාලය නිතර භාවිත කරන්නකු නම් ගූග්ල් සෙවුම් යන්ත්‍රයට මෑතක සිට කෘත්‍රිම බුද්ධිය ඇසුරෙන් ද සෙවුම් ප්‍රතිඵල ලබා දෙන බව දැක තිබෙනවා විය හැකිය. මෙයට පෙර ගූග්ල් සෙවුම් යන්ත්‍රයෙන් යම් සෙවීමක් කළ විට අදාළ මාතෘකාවට අදාළ ව ලොව පුරා සම්පාදනය වුණු සියලු දෙයම තත්පර කිහිපයක් ඇතුළත තිරයේ දිස්වනවා මිස එම මාතෘකාව යම්කිසි විශ්ලේෂණයකට ලක් කළ තොරතුරක් ලබා දීම සිදු වන්නේ නැත. නමුත් මෑතක සිට පෙර පරිදි ලැබෙන ප්‍රතිඵලවලට අමතරව, එම කාරණය කෘත්‍රිම බුද්ධිය මගින් විශ්ලේෂණයකට ලක් කොට ලබා දෙන ප්‍රතිඵලයක් ද පරිශීලකයාට වෙතට ලබා දෙයි. එහිදී කෙරෙන්නේ ලොව පුරා මේ සම්බන්ධව ඇති සියලු කරුණු කෘත්‍රිම බුද්ධිය මගින් ක්ෂණිකව විශ්ලේෂණය කොට කොට ප්‍රතිඵලයක් ලබා දීමය. මෙය මැතිවරණ කටයුතුවලට බෙහෙවින් වැදගත් වන බවත්, එය පවතින ජනමතයට ඉතා පහසුවෙන් අවබෝධ කරගන්නට ඡන්ද අපේක්ෂකයන්ට මහඟු අවස්ථාවක් ලබා දෙන බවත් පැහැදිලි වෙමින් පවතින බව ලොව පුරා විවිධ දේශපාලන විශ්ලේෂකයන් විසින් අදහස් දක්වා තිබේ.

උදාහරණයක් ලෙස ශ්‍රී ලංකාව සලකා බැලුවහොත් ගූග්ල් සෙවුම් යන්ත්‍රයෙන් දැනට අප රටේ ජනතා මතය පිළිබඳ සෙවුමක් කළ හොත් සාමාන්‍ය ප්‍රතිඵලවලට අමතරව කෘත්‍රිම බුද්ධියේ විශ්ලේෂණය ද දැක ගත හැකිය. පරිගණක විශේෂඥයන්ට සිය දැනුම භාවිත කරමින් මෙය තවදුරටත් විශ්ලේෂණය කළ හැකිය. මෙයට පෙර මෙවැනි ක්ෂණික විශ්ලේෂණයක් ලබාගන්නට හැකියාවක් තිබුණේ නැත. නමුත් දැන් ලැබී තිබෙන වාසි සහගත තත්ත්වය නිසා ඕනෑම අපේක්ෂකයකුට ජනතාව සිතන පතන ආකාරය පිළිබඳ පෙරට වඩා පැහැදිලි අවබෝධයක් ලබාගැනීමට හැකියාව තිබේ. එය මත සිය මැතිවරණ ව්‍යාපාරය දියත් කරන්නට හැකියාව තිබේ. අදාළ අපේක්ෂකයාගේ මතවාදය වන්නේ සැබෑ ජනමතය ජයග්‍රහණය කරවීම නොවීම විය හැකි වන නමුත්, ඔහු එය ක්‍රියාත්මක කරවන්නේ එය ජයග්‍රහණය කරවනවා යැයි පෙනෙන පරිදිය. මේ අතරේ සැබෑ ජනමතය වෙනුවෙන් අවංකවම වැඩකටයුතු කරන අපේක්ෂකයකු ද සිටිය හැකිය. ඔහු සිය මැතිවරණ ව්‍යාපාරය ක්‍රියාත්මක කරන්නේ ද ඒ වෙනුවෙනි. මෙහිදී පරිගණක තාක්ෂණය වැඩි වශයෙන් භාවිත කළ හැකි අපේක්ෂකයාට වාසි සහගත තත්ත්වක් හිමි වෙයි.

කොම්පියුටර් ජිල්මාට් පිළිබඳ කතාව කරළියට පැමිණි 2010 වසර මෙන් නොව මේ වන විට බහුතරයක් සමාජ ජාල භාවිත කරන්නන් බවට පත්ව තිබේ. යම්කිසි මැතිවරණයක ප්‍රතිඵලය මත බලපෑම් කරනුයේ අලුතින්ම ඡන්දය භාවිත කරන්නට පැමිණෙන තරුණ ඡන්ද දායකයන් සහ පාවෙන ඡන්ද දායකයන්ය. මේ අතරින් බහුතරයක් සමාජ ජාල භාවිත කරති. එබැවින් ඔවුන් කරා සිය මතය පතුරවන්නට ඡන්ද අපේක්ෂකයන්ට අවස්ථාව තිබේ. මූල්‍ය ශක්තිය වැඩියෙන් ඇති අපේක්ෂකයන්ට පරිගණක කණ්ඩායම් යොදවා ඡන්ද දායකයන්ගේ සමාජ ජාල පිටු විශ්ලේෂණය කරමින් ඔවුන්ගේ මතය පිළිබඳ කෘත්‍රිම බුද්ධිය ඔස්සේ ක්ෂණික, පහසු විශ්ලේෂණයන් සිදු කළ හැකිය. ඉන්පසුව සිදුවන්නේ තමාට එරෙහිව මතයක් දරණ ඡන්ද දායකයන් හඳුනා ගනිමින් ඔවුන්ගේ අදහස වෙනස් වන ආකාරයේ මත පතුරුවා හැරීමය. මෙවැනි විශ්ලේෂණාත්මක අදහස් පමණක් නොව, තමාට ප්‍රතිවාදී අපේක්ෂකයන්ට අවාසි සහගත වන අන්දමේ ඡායාරූප, වීඩියෝ ආදිය පවා නිර්මාණය කර ගත හැකි තරමට කෘත්‍රිම බුද්ධිය මේ වන විට දියුණු තත්ත්වයක පවතින බව අමතක නොකළ යුතුය. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ ඉදිරි මැතිවරණ ක්‍රියාවලියේ දී මෙම තත්ත්වය වඩාත් හොඳින් දැක ගත හැකි වනු ඇති බව එරට පරිගණක විශේෂඥයන් මේ වන විටත් පවසා තිබේ. ශ්‍රී ලංකාවේ පරිගණක තාක්ෂණය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ තරම් දියුණු මට්ටමක නොමැති වුව ද, දැනට පවතින තාක්ෂණය සමග කෘත්‍රිම බුද්ධිය එක්කොට ජනතා මතය වෙනතකට හැරවීම සඳහා ව්‍යාපාරයන් ක්‍රියාත්මක කරවීම දුෂ්කර කාර්යයක් නොවේ. එය 2010 වසරේ එල්ල වූ කොම්පියුටර් ජිල්මාට් චෝදනාව වඩා ඉදිරි පියවරක් වන අතර එයට එරෙහිව නඩු පැවරීම වැනි කටයුතු පවා කළ නොහැකි දෙයක් වනු ඇත. මන්ද කොම්පියුටර් ජිල්මාට් චෝදනාවෙන් සිදුවූයේ ජනමතය අනුව ඡන්ද ලැබුණු පසු, එය පාලක පක්ෂයට අවාසි සහගත වෙමින් පවතින්නේ යැයි පෙනෙන්නට පටන් ගත් අවස්ථාවේ සිට,  පරිගණක ඇසුරෙන් ප්‍රතිඵල වෙනස් කළේය යන කාරණයයි. ඇතැම් විට නිවැරදි විමර්ශනයක් කළේ නම් එය ඔප්පු කරගන්නට වුව හැකියාව තිබෙන්නට පුළුවන නමුත් වර්තමානයේ පරිගණක තාක්ෂණයත්, කෘත්‍රිම බුද්ධියත් එකතුව සිදුකරන්නේ ඡන්දය භාවිතයෙන් පසුව එම ප්‍රතිඵලය වෙනස් කිරීමකට වඩා ඡන්දය භාවිත කරන්නට පෙර සිටම ඡන්ද දායකයන්ගේ ජනමතය වෙනස් කිරීමය. ඒ අතරේ කෘත්‍රිම බුද්ධිය මගින් කිසිවකුට නොදැනෙන අයුරින් ලැබී ඇති ප්‍රතිඵල පවා වෙනස් කරන්නට හැකියාවක් නැතැයි පැවසිය නොහැකිය. එබැවින් එලැඹෙන මැතිවරණයක දී අප දැනුම්වත්ව හෝ එසේ නොමැතිව හෝ අප කෘත්‍රිම බුද්ධියේ බලපෑමට හසුවනු ඇත. එය එසේ නොවේ යැයි පවසන්නට හැකියාවක් නැත.

ජීවත්ව සිටියදීම ගන්නා අවමඟුල් - All About Living Funerals

ජීවත්ව සිටියදීම තමාගේ අවමංගල්‍යයට සහභාගී වූ සිදුවීම් අපට ඉඳ හිට අසන්නට ලැබේ. කොටි ත්‍රස්තවාදීන් සමග සටන් පැවති සමයේ ඇතැම් හමුදා භටයන් මිය ගිය බවට වැරදි තොරතුරු ලැබී වැරදි මළ සිරුරක් සහිත මුද්‍රා තබන ලද මිනී පෙට්ටියක් යම් කිසි නිවසකට ලැබීම නිසා අවමංගල්‍යය පවත්වමින් සිටිය දී අදාළ පුද්ගලයා එකී නිවසට පැමිණි අවස්ථා අප අසා තිබේ. එමෙන්ම වැරදි තොරතුරු නිසා තමා මිය ගිය බවට ආරංචි පැතිර යාම වැනි සිදුවීම් ද විරල නැත. නමුත් යම්කිසි පුද්ගලයෙක් තමාගේ කැමැත්තෙන්, තමා ජීවත් ව සිටිය දී තමාගේ අවමංගල්‍ය උත්සවය පවත්වන අවස්ථා අප අසා නැති තරම් ය. මරණයට පෙර තමාගේ මිනී පෙට්ටිය සාදා නිම කර ගත් පුද්ගලයන්ගේ කතා නම් ඉඳ හිට අසා තිබෙන්නට පුළුවන. නමුත් මරණයට පෙර අවමංගල්‍ය උත්සව ගැනීම අපට ආගන්තුක කාරණයකි. අපට එසේ වුව ද ලෝකයේ බොහෝ රටවලට එය පුදුමයට හෝ අසුබ කාරණයක් හෝ නොවේ. ලෝකයේ මෙය Living funeral හෝ pre-funeral නමින් ප්‍රකට ව තිබේ. අපට මෙය ‘ජීවමාන අවමංගල්‍ය උත්සව’ හෝ ‘පූර්ව අවමංගල්‍ය උත්සව’ වැනි නමකින් හැඳින්විය හැකිය. අපට අරුමයක් වුවත් ලෝකයට අරුමයක් නොවන මේ ගැන අද අපි කතා කරමු.

දූපත් මානසිකත්වයෙන් සහ ගතානුගතික අදහස්වලින් පිරි බහුතරයක් වෙසෙන අප වැනි සමාජයක මෙය විකාරයක් හෝ අසුබ දෙයකැයි සිතුන ද මේ චාරිත්‍රය ලෝකයේ සෙසු රටවල් අතර වේගයෙන් පැතිර යමින් පවතී. යමෙක් ජීවත් ව සිටිය දීම තමාගේ අවමංගල්‍ය උත්සවය ගැනීම මෙහි දී සිදු වේ.

මෙය සිදු වන්නේ කෙසේද?

ලෝකයේ සෙසු රටවල මේ අවස්ථාව සංවිධානය කරන්නට සහය ලබා දෙන්නේ අවමංගල්‍ය කටයුතු සිදු කරන ආයතනයක් මගින්මය. ජීවමාන අවමංගල්‍ය උත්සව සංවිධාන කිරීම සඳහා ඔවුන්ගේ වෙනම සේවයක් පැවැත්වෙයි. යම්කිසි පුද්ගලයකු ජීවත් ව සිටිය දීම සිය අවමංගල්‍ය උත්සවය සිදු වන්නේ කෙසේද යන අත්දැකීම විඳීම මෙහි අරමුණ වේ. විශේෂයෙන් සිය අවමංගල්‍යයට කෙතරම් හිතවතුන් පිරිසක් සහභාගී වන්නේ ද යන මානසික තෘප්තිය ලබා ගැනීමේ අවස්ථාවක් ද මෙහි දී හිමි වේ. මේ සම්බන්ධ නිශ්චිත රීති මාලාවක්, චාරිත්‍ර මාලාවක් නො පවතින අතර පුද්ගල කැමැත්ත මත මෙය සංවිධානය කෙරෙන ආකාරය තීරණය කර ගත හැකිය.

මෙවැන්නක් කරන්නට තීරණය කරන්නේ ඇයි?

අප සාමාන්‍යයෙන් මරණය අපේක්ෂා කරමින් ජීවත් නො වුනත් ඇතැම් පුද්ගලයන් එසේ ජීවත් වන අවස්ථා තිබේ. දරුණු පිළිකා රෝගයක්, අනතුරක් නිසා යන්ත්‍ර මගින් ජීවිතය රැක ගෙන සිටින රෝගියෙක්, වෙනත් මරණීය, සුව කළ නො හැකි රෝගයකින් පීඩා විඳින පුද්ගලයන්ට ජීවත් වන්නට ඇති කාලය කෙටිය. බොහෝ විට ඒ බව එකී රෝගයෙන් පීඩා විඳින පුද්ගලයා අවබෝධ කොට ගෙන සිටියි. ජීවමාන අවමංගල්‍ය උත්සවයක් බොහෝ විට සංවිධානය කරනු ලබන්නේ එවැනි පුද්ගලයන් සඳහා ය.

අප සමාජයේ ද එවැනි රෝගයකින් පීඩා විඳින පුද්ගලයන් සඳහා දාන මාන පින්කම් සිදු කරන අවස්ථා දැකිය හැකිය. ඇතැම් කාරණාවලින් එය අදාළ පුද්ගලයාගේ සිත සතුටු කරවීමට ගන්නා උත්සාහයක් වුවද ජීවමාන අවමංගල්‍යය එයට වඩා වෙනස් ය. ජීවමාන අවමංගල්‍යයක දී අදාළ පුද්ගලයාට සිය නෑදෑ හිතමිතුරන් සමග එක් වන්නට අවසන් අවස්ථාවක් හිමි වේ. ඔවුන්ට මරණයට පෙර සිය හිතවතුන් සමග තමා කැමති ගීත රස විඳිය හැකිය. වසර ගණනක් පැරණි අතීත මතකයන් ස්මරණය කළ හැකිය. සිය අවමංගල්‍යයට සහභාගී වූ පිරිස සමග මරණයට පෙර ඉතා සමීප අත්දැකීමක් ලබා ගත හැකිය.

මේ අවමංගල්‍යයේ දී සියලු වටපිටාව සකස් කෙරෙන්නේ අවමංගල්‍ය අවස්ථාවක් හා සමානවමය. දේහය තැන්පත් කරන පෙට්ටියක් තිබෙන අතර අදාළ පුද්ගලයා වැඩි වශයෙන් සිටින්නේ එහි සැතපීගෙනය. සහභාගී වන සියලු දෙනා අවමංගල්‍යයකට ගැළපෙන ඇඳුම්වලින් සැරසී පැමිණෙන අතර ඔවුන් හැසිරෙන්නේ ද ඒ ආකාරයෙනි. අවමංගල්‍යයක දී සිදු කෙරෙන ආගමික වතාවක් ද දක්නට හැකිය. සරසා ඇති මල් පවා අවමංගල්‍යයන් සඳහා තෝරා ගන්නා ඒවාය. තමාගේ අවමංගල්‍යයේ මල්වල සුවඳ , තමා මිය යන්නට පෙර තමාටම විඳිය හැකිය. ජීවත් ව සිටිනවුන්ට තමාගෙන් සිදු වූ වැරදි ඇත්නම් ඒවාට සමාව අයැද සිටින්නට මෙය මහඟු අවස්ථාවකි. මන්ද තව නොබෝ දිනකින් තමා මෙලොව හැර යන බැවිනි. එවැනි අවස්ථාවක දී යම්කිසි පුද්ගලයකු නොමසුරුව සමාව පිරිනැමීම සිදු කෙරෙන්නේ නොබෝ දිනකින් මෙලොව හැර යන එකී පුද්ගලයාට ඒ කෙටි කාලය හෝ සැහැල්ලුවෙන් ගත කරන්නට එය අවස්ථාවක් සලසා දෙන බැවිනි. 

කෙසේ නමුත් ඇතැම් පුද්ගලයන් කිසිදු රෝගාබාධ තත්ත්වයක් නොමැතිව වුව ද ජීවමාන අවමංගල්‍ය පවත්වන අවස්ථාවන් දැකිය හැකිය. බොහෝ දෙනෙක් එවැන්නක් කරන්නේ තමා මිය ගිය පසු නැවතත් මේ සා වියදමක් දරමින් අවමංගල්‍ය උත්සවයක් පැවැත්වීම වළක්වා ගැනීම සඳහා ය. ජීවමාන අවමංගල්‍යයක් පැවැත්වීමෙන් පසු යම්කිසි පුද්ගලයකු මිය ගිය පසු අවමංගල්‍ය කටයුතු කරන ආයතනය වහා එකී මිය ගිය පුද්ගලයාගේ සිරුර භූමදානය කිරීමට හෝ ආදාහනය කිරීමට කටයුතු කරයි. ඒ අවස්ථාව සඳහා පවුලේ අය හැර අන් කිසිවකු සහභාගී වන්නේ නැති අතර සියල්ල අවම වියදමකින් සිදු කෙරේ.

ලෝකයේ වැඩිම වැඩිහිටි ජනගහනයක් ඇති ජපානයේ ජීවමාන අවමංගල්‍යයන් වැඩි වශයෙන් සිදුවන රටක් ලෙස සැලකේ. ජපන් බසින් මෙය ‘සෙයිසෙන්සෝ’ නමින් හඳුන්වන අතර එහි වැඩිහිටියන් දුර්වල වෙමින් පවතින සිය සිරුර පිළිබඳ දක්වන්නේ දුක්බර, අවමානයක් වැනි හැඟීමකි. ඔවුන් සිතන්නේ තමා තවදුරටත් තම දරුවන්ට බරක් ලෙසිනි. මේ මානසික පීඩාවෙන් යම් තාක් දුරකට හෝ මිදීම සඳහා ජීවමාන අවමංගල්‍යයන් පැවැත්වීම බහුලව සිදු කෙරෙනු දැකිය හැකිය. ජපානයේ ඇතැම් අවස්ථාවල දී වැඩිහිටි වියෙහි පසුවන්නන් පිරිසක් සමග ඔවුන්ට අවමංගල්‍යයක අත්දැකීම ලබා දෙන අවස්ථාවන් ද දැකිය හැකිය. එය බොහෝ විට වැඩමුළුවක් වැනි අවස්ථාවකි.  ඔවුන් එකී කාලය පුරාම සිටින්නේ මිනී පෙට්ටියක් තුළය. අවසානයේ ඔවුන් පෙට්ටියට දමා එහි පියන වසා තමා යම්කිසි වෙලාවක් තබයි. ඔවුන් බොහෝ දෙනෙක් පෙට්ටිය විවර කරද්දී නැගී සිටින්නේ හැඬූ කඳුළිනි. තම මරණය පිළිබඳ එය තමාටම දුක්වන්නට ඔවුහු ඒ අවස්ථාව ලබා ගනිති. එය ද තවත් ආකාරයක ජීවමාන අවමංගල්‍ය අත්දැකීමකි.

විවේචන

ලෝකයේ බොහෝ රටවල මෙය වේගයෙන් පැතිර ගිය ද මේ සම්බන්ධ විවේචන නැතිවාම නොවේ. මෙවැනි උත්සවවලට එරෙහිව අදහස් දක්වන්නන් පෙන්වා දෙන්නේ අවමංගල්‍ය උත්සවයක් පැවැත්විය යුත්තේ යම් පුද්ගලයකුගේ මරණයෙන් පසුව මිසක පෙර නොවන බවය.

කෙසේ නමුත් තමා ජීවත්ව සිටිය දී තමාට හිතවත්ව සිටි නොසිටි සියලු දෙනා තමා ජීවත්ව සිටියදීම අගය කරන්නට ලැබෙන මහඟු අවස්ථාවක් ලෙස මෙයට පක්ෂව අදහස් දක්වන්නෝ පවසති.

සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාව ගැන දන්නේ මොනවාද? What do you know about Ethology?

සතුන් පිළිබඳ හදාරන්නට කැමති කෙනෙකු උගත යුතු විෂයය කුමක්දැයි කවුරුන් හෝ ඔබගෙන් ඇසුවහොත් ඔබ ඒ අවස්ථාවේ දී එකහෙලාම පවසන්නේ ‘සත්ත්ව විද්‍යාව’ (Zoology) කියාය. සත්ත්ව විද්‍යාව යනු ජීව විද්‍යාවේම ශාඛාවක් වන අතර එයට ක්ෂුද්‍ර ජීව විද්‍යාව, ජාන විද්‍යාව, පරිණාමය, සංරක්ෂණය, ජෛව විවිධත්වය, කායික විද්‍යාව, පරිසර පද්ධති සහ සතුන් ඇතිදැඩි කිරීම වැනි දේ ඇතුළත් වේ. නමුත් සත්ත්ව විද්‍යාව හැරුණු විට සතුන් පිළිබඳ හැදෑරිය හැකි තවත් විෂයයක් ඇතිදැයි නැවත පෙරළා ඔබගෙන් ඇසුවහොත් බොහෝ එවිට ඔබට ඒ අවස්ථාවේ දී පිළිතුරක් නොතිබිය හැකිය. නමුත් එයට පැහැදිලි පිළිතුරක් තිබේ. මේ ලිපියෙන් අප කතා කරන්නට සැරසෙන්නේ ඒ පිළිබඳව ය.

සත්ත්ව විද්‍යාව හැරුණු විට සතුන් පිළිබඳ හැදෑරීමේ දී ඉගෙන ගත හැකි හොඳම සහ එකම විෂයය වන්නේ  Ethology ය. මෙයට සිංහල බසින් ලබා දී අර්ථය වන්නේ ‘චර්යා විද්‍යාව’ වුවත් එය එතරම් නිවැරදි නැත. මෙයට දිය හැකි වඩාත් නිවැරදිතම අරුත විය යුත්තේ ‘සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාව’ යන්න ය. මේ විෂයයෙන් උගන්වනු ලබන්නේ සතුන්ගේ හැසිරීම් තුළින් සතුන් හඳුනාගන්නේ කෙසේද යන්න ය.

ගෘහාශ්‍රිතව වෙසෙන සතුන්ගේ ඇතැම් හැසිරීම්වලින් ඔබට ඔවුන් පිළිබඳ යම් යම් දෑ තේරුම් ගත හැකි වුව ද ඒ තේරුම් ගැනීම පරිපූර්ණ නැත. මීමැස්සා අනෙක් මැස්සන් සමග සන්නිවේදනය කරන්නේ නර්තනයක් තුළිනි. නමුත් සාමාන්‍ය පුද්ගලයෙක් මෙය දන්නේ නැත. සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාව තුළින් උගන්වන්නේ සත්ත්ව සන්නිවේදනය, ඔවුන්ගෙන් ලැබෙන අනාවැකි (භූම්කම්පා වැනි), ආරක්ෂාව, ආක්‍රමණය, ලිංගික අවශ්‍යතා ආදිය හඳුනාගෙන ඒ අනුව ක්‍රියා කරන්නේ කෙසේද යන්න ය. සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාවට උනන්දු අයෙක් සිටී නම් ඔහු හෝ ඇය, ‘සත්ත්ව ස්නායු විද්‍යාව (neuroethology), චර්යාත්මක පරිසර විද්‍යාව (behavioral ecology), සමාජ ජීව විද්‍යාව (sociobiology), වනජීවී ජීව විද්‍යාව (wildlife biology), පරිණාමීය මනෝවිද්‍යාව (evolutionary psychology), තුලනාත්මක මනෝවිද්‍යාව (comparative psychology), ස්නායු විච්ඡේද විද්‍යාව (neuroanatomy), ස්නායු ජීව විද්‍යාව (neurobiology) සහ සත්ත්ව විද්‍යාව යන විෂයයන් හැදෑරිය යුතු ය. මේ විෂයයන් දකින ඔබට සත්ත්ව චර්යාා විද්‍යාව යනු පහසුවෙන් හැදෑරිය හැකි විෂයයක් නොවන බව තේරුම් ගැනීම දුෂ්කර නැත.

සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාවේ ඉතිහාසය

ආගමික කතාන්දර පසෙකින් තැබුවහොත්, ලොවම මුල්ම සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාඥයා වන්නේ පරිණාමවාදය ලොවට ඉදිරිපත් කළ චාල්ස් ඩාවින් ය. වර්ෂ 1872 දී ඔහු ප්‍රකාශයට පත් කළ The Expression of the Emotions in Man and Animals නම් කෘතිය මගින් නූතන සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාව කෙරෙහි ප්‍රබල බලපෑමක් ඇති කළේ ය. නෙදර්ලන්ත සහ ඔස්ට්‍රියානු විද්‍යාඥයන් තිදෙනෙකු වන කොන්රාඩ් ලොරෙන්ස්, නිකොලාස් ටින්බර්ජන් සහ කාල් වොන් ප්‍රිෂ් 1973 දී සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාව පිළිබඳ පළ කළ කෘතියට නොබෙල් ත්‍යාගය පවා හිමි විය.

සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාවෙන් කෙරෙන්නේ කුමක්ද?

මෙහිදී සිදුවන්නේ සතුන්ගේ ස්වභාවික පරිසරය තුළ ඔවුන්ගේ චර්යාවන් නිරීක්ෂණය කරමින් එම චර්යාවන්ගේ නාමාවලියක් සකස් කිරීමය. ඔබ අප බොහෝ දෙනෙක් දන්නා ලොව ප්‍රකට සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාඥවරිය වන්නේ ජේන් ගුඩෝල් ය. ඇය ටැන්සානියාවේ චිපම්න්සීන් පිළිබඳ අධ්‍යයනය කිරීම සඳහා සිය මුළු ජීවිතයම කැප කළ සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාඥවරියකි.

සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාව වැදගත්වන්නේ ඇයි?

සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාව බොහෝ ක්ෂේත්‍ර තුළ වැදගත් මෙහෙයක් ඉටු කරයි.

සුරතල් සතුන් පුහුණු කිරීම

අලුත් බලු පැටවකු හෝ බළල් පැටවකු ඇතිදැඩි කරන්නට පටන් ගන්නා විට ඔවුන්ව පුහුණු කරන්නට කෙතරම් දුෂ්කර ද යන්න අමුතුවෙන් කිව යුතු දෙයක් නොවේ. යම්කිසි සත්ත්ව විශේෂයක හෝ වර්ගයක ස්වාභාවික චර්යාවන් අවබෝධ කරගැනීම තුළින් ඔවුන් තුළ හොඳ පුරුදු වර්ධනය කරන්නටත්, නරක පුරුදු මැඩපැවැත්වීමටත් හැකියාව ලැබේ.

සත්ත්ව සුබසාධනය සහ සංරක්ෂණය

වදවීමේ තර්ජනයට මුහුණ දී ඇති කිසියම් සත්ත්ව විශේෂයක් සම්බන්ධව වැඩකටයුතු කරගෙන යන අයෙකුට සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාවෙන් ලැබෙන්නේ මහඟු පිටිවහලකි. යම්කිසි සත්ත්ව විශේෂයක ස්වභාවිකව සිදුවන චර්යාවන් අවබෝධ කොටගත හැකි නම් ඔවුන්ව ආරක්ෂිතව තබන්නේ කෙසේද යන්න අදාළ පුද්ගලයාට අවබෝධයක් ඇති වේ.

මානව ආරක්ෂාව

ඔබ විනෝද ගමනක් අතරතුර වන අලියෙක් ඔබ සිටින දෙසට පැමිණියහොත් ඔබ එයට ප්‍රතිචාර දක්වන්නේ කෙසේද? ඔබත් ආරක්ෂා වී වන අලියාත් සන්සුන් කරන්නට ඔබ කළ යුත්තේ කුමක්ද? ඔබ කළ යුත්තේ අලි මන්තර කටපාඩම් කරනවා වෙනුවට සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාව පිළිබඳ මූලික අවබෝධයක් ඇති කරගැනීමය. සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාව පිළිබඳ මූලිකාවබෝධයක් ඇති  අයෙකුට මෙය පහසුවෙන්ම සිදු කළ හැකිය.

සත්ත්ව චර්යා වෘත්තිය

අප රටේ මෙවැන්නක් පිළිබඳ අසා හෝ නැතත්, වෘත්තියක් ලෙස  සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාඥයන්ට ලෝකයේ ඇත්තේ ඉහළ ඉල්ලුමකි. සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාව පැරණි වුව ද, වෘත්තියක් ලෙස මෙය ඉස්මතු වන්නට පටන් ගත්තේ සාපේකේෂව මෑතකදී ය. කෙසේ වෙතත් සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාඥයකුට ගෙවන උපරිම වාර්ෂික වැටුප ඇමරිකානු ඩොලර් 120,500 කි. රුපියල්වලින් නම් 38,973,531 කි. එය කෝටි තුනකට වඩා වැඩි මුදලකි.

සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාව නූතන ලෝකය තුළ කෙතරම් වැදගත් මෙහෙයක් ඉටු කරන්නේ ද යන්න පිළිබඳ අවබෝධ කරගැනීමට මේ කරුණු ප්‍රමාණවත් ය. වන සතුන් සමග කටයුතු කිරීමේ දී අප අසල්වැසි ඉන්දියාව ද ඇතුළුව ලෝකයේ බොහෝ රටවල් සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාවේ කාරණා උපරිම වශයෙන් ප්‍රයෝජනයට ගන්නා බව පෙනේ. දූපත් මානසිකත්වයෙන් ඔබ්බට යා ගත නොහැකිව සිටින අපි තවමත් සිටින්නේ පශු වෛද්‍යවරුන්ගේ පිහිටෙන් පමණක් සතුන් සමග ගනුදෙනු කරන ප්‍රාථමික මට්ටමකය. සත්ත්ව චර්යා විද්‍යාව එයට වඩා බොහෝ ඉදිරියෙන් ගමන් කරන විෂය ක්ෂේත්‍රයකි. මේවා පාසල් විෂය ධාරාවේ සිට ආරම්භ කළ යුතු දේවල් ය. එසේ කරන්නේ නම් මිනිසුන් සතුන් පිළිබඳ දක්වන ආකල්ප පවා වෙනස් වන්නට ඉඩ තිබේ. කෙසේ නමුත් ශ්‍රී ලංකාව වැනි රටක එවැනි තත්ත්වයක් කවදා සිදුවේ දැයි සැකසහිතය.

 

ශ්‍රී ලංකාව කවර ස්වභාවයක රාජ්‍යයක්ද? What kind of state is Sri Lanka?

ශ්‍රී ලංකාව කවර ස්වභාවයක රාජ්‍යයක්දැයි යමෙකු ඇසුවොත් වඩාත් නිවැරදිතම පිළිතුර ලබාදෙන්නටම නම් එයට ඇති වඩාත් සුදුසුතම මූලාශ්‍රය වන්නේ 1978 ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මගින් ශ්‍රී ලංකාව හඳුන්වා දී ඇති ආකාරය විමසා බැලීමය. එහි සඳහන් වන ආකාරයට ශ්‍රී ලංකාව හඳුන්වා දී ඇත්තේ ‘ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජවාදී ජනරජය’ ලෙසිනි. ඒ අනුව ශ්‍රී ලංකාව ප්‍රජාතාන්ත්‍රික මෙන්ම සමාජවාදී ජනරජයක් ලෙසින් ද ක්‍රියාත්මක වේ. තවත් ආකාරයකින් පැවසුවහොත් මෙය ජනතා පරමාධිපත්‍යය හොඳින් ක්‍රියාත්මක වන සෑම පුරවැසියකුට ම සමාන සාධාරණත්වයක් ඉටු වන රාජ්‍යයකි. නමුත් ශ්‍රී ලංකාව තුළ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් නොමැති බව සාමාන්‍ය බුද්ධියක් ඇති ඕනෑම අයකුට වැටහෙන සත්‍යයකි. පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කරන මන්ත්‍රීවරුන්ගෙන් මේ පිළිබඳ ඇසුවහොත් ඔවුන් බහුතරයක් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් කියා දෙයක් පිළිබඳ නොදන්නා බව සැක හැර පැවසිය හැකිය. සිය හිිතවතුන්ට මුදල් ගරා ගන්නට ඉඩ දෙන, මහජන මුදල් ස්වකීය සුඛ විහරණයට යොදා ගන්නා නිර්ලජ්ජිත බොහොමයක් දෙනා අද පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කරන බව නොරහසකි. වඩාත්ම ඛේදජනක කාරණය වන්නේ මෙවැන්නන් පාර්ලිමේන්තුවට තෝරා යවන්නට ඡන්දය භාවිත කරන පුරවැසියන පිරිසක් ද සිටීමය. එසේ හෙයින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යනු කුමක්ද යන්න අඩුම තරමින් පුරවැසියන් වන අප හෝ දැන සිටිය යුතුය. එවිට පුරවැසියන් ලෙස අපට ලැබෙන ආසන්නතම අවස්ථාවේ දී සැබෑ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් ස්ථාපිත කරගැනීම සඳහා ඡන්දය භාවිත කළ හැකිය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මූලික ලක්ෂණ අප දැන සිටිය යුත්තේ එබැවිනි. එකී මූලධර්ම 14 කි. මේ මූලධර්ම 14 උපුටා ගන්නා ලද්දේ යුරෝපය තුළ මානව හිමිකම් සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ස්ථාපිත කොට ආරක්ෂා කරගැනීම සඳහා පිහිටුවා ඇති The Civil Liberties Union for Europe - Liberties සංවිධානයේ වෙබ් අඩවියෙනිි. මෙය සම්පූර්ණයෙන්ම කියවා අවසන් කළ පසු ශ්‍රී ලාංකේය පුරවැසියකු වන ඔබ සැබවින්ම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් තුළ ජීවත් වනවා නැද්ද යන්න ඔබටම අවබෝධ කර ගත හැකි වනු ඇත.

1. පුරවැසියන්ගේ සහභාගීත්වය

එහි නිර්වචනයට අනුව, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තම රජයේ ගමන් මග සහ තමාගේ අනාගතය තීරණය කිරීමේ හඬක් ජනතාවට ලබා දෙයි. ඍජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ පුරවැසියන් තමා යටත්ව සිටින නීතිවලට ඍජුවම ඡන්දය දෙන බව මෙයින් අදහස් කළ හැකිය. නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළින් අදහස් වන්නේ ඔවුන් නියෝජනය කරන්නේ කවුරුන්ද යන්න තෝරා ගැනීමට සහ ඔවුන්ගේ අදහස් සහ කැමැත්ත ප්‍රකාශ කිරීමට නිදහස් හඬක් ඇති බවයි. කෙසේ වෙතත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ශක්තිමත් කරන පදනම පුරවැසි සහභාගිත්වයයි.

සහභාගීත්වය යන්නෙහි නිසැකවම වඩාත්ම කැපී පෙනෙන ස්වරූපය වන්නේ මැතිවරණ දිනයේ දී ඡන්දය පාවිච්චි කිරීම වුව ද, එය තුළ වඩාත් පුළුල් නිර්වචනයක් ඇති බව සැලකිය යුතුය. ඒ හා සමානව ප්‍රසිද්ධ විවාදයන්, නගර රැස්වීම් සහ සාමකාමී විරෝධතා ආදී කටයුතුවලට දායක වීම ද මෙයට ඇතුළත් වේ. මේ සෑම එකක්ම ඡන්දයක් සලකුණු කිරීමට කාලය පැමිණෙන විට ජනතාව දැනුවත් කිරීමට උපකාර වන සහභාගීත්වයේ එක් ස්වරූපයකි. පුරවැසි කණ්ඩායම් සහ සිවිල් සමාජය මිනිසුන්ට මේ සියල්ල කිරීමට හැකියාව ඇති බවට සහතික කර ගැනීමට සහ උපරිම සහභාගීත්වය සහතික කිරීමට සහාය විය යුතුය.

2. සමානාත්මතාවය

ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය තුළ සියලු ජනතාවට එක හා සමානව සැලකීම වැදගත් පමණක් නොව අත්‍යවශ්‍ය වේ. මෙයින් අදහස් කරන්නේ ඔවුන්ගේ වාර්ගිකත්වය, ආගම, ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය හෝ ලිංගික දිශානතිය නිසා ඔවුන්ට වෙනස් කොට සැලකීමක් සිදු නොවන බවයි. එමෙන්ම එයින් අදහස් වන්නේ ජනතාවට ඔවුන්ගේ අයිතීන් නොමිලේ භුක්ති විඳීමට සමාන ප්‍රවේශයක් ඇති බවයි. උදාහරණයක් ලෙස, ඡන්දය පාවිච්චි කිරීමට ඇති සමාන ප්‍රවේශය සඳහන් කළ හැකිය. ඡන්දය දීමට කාලය පැමිණි විට, එයින් අදහස් වන්නේ සෑම ඡන්දයක් ම එක හා සමානව ගණන් ගන්නා බවය. ඔබේ ඡන්දය වටිනා වන අතර ඔබ රටේ ධනවත් ම හෝ බලවත් ම පුද්ගලයාට සමාන වේ. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටක සමානාත්මතාවේ මූලිකම අංගය එයයි.

3. වගවීම

මිනිසුන් තමන් තෝරා පත් කර ගන්නා අයට බලතල පවරන අතර, එම බලතල සිය ප්‍රජාවන් පෝෂණය කිරීම සඳහා භාවිත කිරීමේ වගකීම ඔවුන්ට පැවරී ඇත. දේශපාලනඥයන් ජනතාවට වගකියන, ඔවුන්ගේ කැමැත්තට අනුකූලව කටයුතු කළ යුතු අතර, තමන් සහ තම හිතවතුන් ධනවත් කිරීම සඳහා තම බලය අනිසි ලෙස භාවිත නො කිරීමට යුතුකමක් තිබිය යුතුය. අත්තනෝමතික රජයයන් විසින් පුවත්පත් සහ ප්‍රවෘත්ති නාලිකා පාලනය කරන විට, සිවිල් සමාජ කණ්ඩායම්වලට හිරිහැර කරන විට, දූෂණය සහ බලය අනිසි ලෙස භාවිත කිරීම මහජනයාගෙන් වසන් කිරීම ඉතා පහසු වන අතර, මැතිවරණ දිනය එළඹුණු විට  තවදුරටත් වගවන රජයක් ලෙස සලකා එයට පක්ෂව ඡන්දය පාවිච්චි කිරීමට ජනතාවට නොහැකි වේ.

4. විනිවිදභාවය

මැතිවරණයේ දී වඩාත් නිවැරදි තීරණ ගැනීමට නම් ජනතාවට රජයේ ක්‍රියාකාරීත්වයන් පිළිබඳ මනා දැනුම්වත්භාවයකින් සිටීමට හැකි තත්ත්වයක් තිබිය යුතුය. සිය රජය යහපත් තීරණ ගන්නවා ද, එසේත් නැතිනම් එහි ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක නොවන්නේද, එය නීති රීති අනුගමනය කරනවාද, එසේත් නැත්නම් මහජන මුදල් කොල්ලකනවාද ආදී කාරණා ජනතාව දැනගත යුතුය. විනිවිදභාවය යනු රජයේ ක්‍රියාවන් සහ ඒවායේ ප්‍රතිඵල පැහැදිලි තත්ත්වයක තිබිය යුතු බවය. විශේෂිත කිහිපයක් හැර ජනතාව ඉල්ලා සිටින්නේ නම් රජයේ තොරතුරු ජනතාවට ලබා දිය යුතුය. මාධ්‍යවේදීන්ට සහ ජනතාවට ඔවුන්ගේ දේශපාලනඥයන්ගෙන් ප්‍රශ්න ඇසීමට හැකි විය යුතුය, විනිවිදභාවය මත ක්‍රියා කරන කණ්ඩායම්වලට ක්‍රියාත්මක වීමට නිදහස තිබිය යුතුය.

 

5. දේශපාලන මත ඉවසීම

බහුතරයේ කැමැත්ත මත පාලනය වීම ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ හදවත වුව ද, සුළුතරය අමතක කළ යුතු බව මින් අදහස් වන්නේ නැත. සැබෑ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් තුළ, සියලු‍ පුරවැසියන්ගේ අයිතිවාසිකම් සමාන වන අතර කවුරුන් බලයේ සිටිය ද ඒවාට ගරු කළ යුතුය. ඔවුන්ගේ අදහස් මැතිවරණ දිනයේ දී ජයග්‍රහණය කළ ද නොකළ ද, එම අදහස් අනෙකුත් පුරවැසියන්ට සහ රජයට ප්‍රකාශ කිරීමේ අයිතියක් ඔවුන්ට ඇත. ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය පෝෂණය වන්නේ විවෘතභාවය සහ චින්තනයේ පරිපූර්ණභාවය මත ය; සුළුතරයේ අයිතීන් හා නිදහස යටපත් කිරීමෙන් වන්නේ බහුතරය පසුගාමී වීම පමණි.

6. බහු පක්ෂ ක්‍රමය

මැතිවරණ දිනයේ දී පුරවැසියන්ට තේරීමක් තිබිය යුතුය. එනම් පක්ෂ කිහිපයකට නිදහසේ මැතිවරණයක් සඳහා සහභාගී වීමේ අයිතිය සහ ජනතාවට තෝරා ගැනීමේ විකල්පයන් තිබිය යුතු බවය. විරුද්ධ පක්ෂ ජයග්‍රහණය කරන විට, බලය මාරු වීමක් සහ රට ඉදිරියට ගෙන යන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳ නව මහජන මත ඇති වේ.  තනි පක්ෂයක් පමණක් තිබේ නම්, එය බොහෝ විට ඒකාධිපතිත්වයක් විය හැකිය, නමුත් ඇතැම් රටවල් තනි පක්ෂයක පාලනය යටතේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රම සංවර්ධනය කිරීමට සමත් වී ඇත.

7. බලය අනිසි ලෙස භාවිත කිරීම පාලනය කිරීම

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නොනැසී පැවතිය හැක්කේ සියලුදෙනාගේම සහභාගීත්වය මතය. එනම් ඡන්දය ප්‍රකාශ කරන දින සහ වසරේ අනෙකුත් සියලුම කාලයන්හිදී පුරවැසියන් ඔවුන්ගේ සහභාගීත්වය ලබා දීම සහ නීතිරීති අනුව ක්‍රියා කරමින් සියලු පුරවැසියන්ගේ ජීවිත වැඩිදියුණු කොට පෝෂණය කිරීම සඳහා දේශපාලනඥයන් කටයුතු කිරීමෙන් පමණි. තමා නීතියට වඩා ඉහළින් සිටින බව රජයයක් විසින් සිතන්නට පටන් ගැනීම, තමා වෙනුවෙන් වෙනත්ම ආකාරයක නීතියක් ක්‍රියාත්මක වන බව දේශපාලනඥයන් විශ්වාස කිරීම, මහජන වියදමින් එක්තරා කණ්ඩායමකට පමණක් රජයේ විශේෂිත අනුග්‍රහය හිමි වීම, දූෂිත නායකයන්ගේ සහ ඔවුන්ගේ හිතවතුන්ගේ ගිණුම්වලට මහජන මුදල් ගලා යාම ආදී ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන විට එහි බලය අනිසි ලෙස භාවිත කිරීමක් ඇති බව වටහා ගත යුතු වේ. ලෝකයේ ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය’ තුළ මෙය නිතර දකින්නට ලැබෙන්නක් වන අතර යුරෝපයේ පවා මේ තත්ත්වය වර්ධනය වෙමින් පවතී.  

එවැනි අපයෝජනයන්ගෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ආරක්ෂා කළ හැකි ක්‍රම තිබේ, නමුත් එය සම්පූර්ණයෙන්ම ආරක්ෂා කිරීමට ක්‍රමයක් නොමැත. උදාහරණයක් ලෙස රජයේ විවිධ ආයතන හරහා බලතල බෙදා හැරීම මගින් මෙවැනි දූෂණයන් හැකි තාක් දුරට වළක්වා ගත හැකි වේ. නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණයක් ආරක්ෂා කිරීම ද වැදගත් ය. ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමට පෙර පුරවැසියන්ට නිවැරදි තොරතුරු ලබා ගත හැකි වන පරිදි ස්වාධීන මාධ්‍ය ආරක්ෂා කිරීම මෙයට ඇතුළත් වන අතර, ක්‍රියාවලිය සාධාරණ බව සහතික කර ගැනීම සඳහා මැතිවරණ නීති ආරක්ෂා කිරීම ඉන් අදහස් වේ.

8. ආර්ථික නිදහස

ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී රටක පුද්ගලයෙකුට තම ජීවිතය කුමනාකාර ලෙස ගත කළ යුතු දැයි තීරණය කිරීමේ අයිතිය තිබිය යුතුය. ඔවුන් නීති රීති අනුගමනය කරන තාක් කල්, ඔවුන් ඉගෙන ගත යුතු දේ හෝ ඔවුන් කළ යුතු රැකියාව හෝ ඔවුන් වර්ධනය කර ගත යුතු දේ මොනවාද යන්න ඔවුන්ට පැවසීම රජයේ කාර්යයක් නොවේ. ශක්තිමත් ප්‍රජාවන් සහ ශක්තිමත් ජාතික ආර්ථිකයන් සංවර්ධනය කිරීම සඳහා ආර්ථික නිදහස වැදගත් වේ.

9. අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ පනත් කෙටුම්පත

රජය විසින් බලය අයුතු ලෙස භාවිතා කිරීමෙන් ජනතාව ආරක්ෂා කර ගත හැකි තවත් මාර්ගයක් වන්නේ අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ පනත් කෙටුම්පතයි. මෙය කතා කිරීමේ නිදහස සහ රැස්වීමේ නිදහස වැනි මිනිසුන්ට ඇති අයිතිවාසිකම් සහ නිදහස පිළිබඳ ලැයිස්තුවකි. මේ පනත් කෙටුම්පත නීතියේ කොටසක් වන අතර බොහෝ රටවල් එය ඔවුන්ගේ ව්‍යවස්ථාවට ඇතුළත් කර ඇත. එබැවින් තම රජය ඔවුන්ගේ අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනය කරන බව යමෙකු සිතන විට, ඒ වෙනුවෙන් නීතියේ සහාය පැතීම සඳහා අධිකරණය වෙත යොමු වීමේ හැකියාව පවතී.

10. මානව හිමිකම්

අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ පනත් කෙටුම්පතක් මගින් ආරක්ෂා කර ඇති බොහෝ අයිතිවාසිකම් මානව හිමිකම් ලෙස හැඳින්වේ. මේවා තමා ජීවත් වන රට කුමක් වුවත් ජනතාවට තිබිය යුතු අයිතිවාසිකම් වේ. නමුත් විශේෂයෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය මෙම අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කිරීම සහ ප්‍රවර්ධනය කළ යුතුය. අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ නිදහස, නිදහසේ ඇසුරු කිරීමේ නිදහස සහ රැස්වීමේ නිදහස වැනි මානව හිමිකම් ද ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මුරගල් වන අතර ඇත්ත වශයෙන්ම එහි නිසි ක්‍රියාකාරිත්වයට අවකාශය සලසා දෙයි.

11. නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණ

වෙනසක් ඇති කර ගැනීම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ස්වාභාවික සහ නීරෝගී ලක්ෂණයක් ලෙස සැලකිය යුතුය. රජය පවතින්නේ ජනතාවට සේවය කිරීම සඳහා වන අතර, විවිධ ගැටලු සම්බන්ධයෙන් මහජන මතය සෑම විටම වෙනස් වන බැවින්, මැතිවරණ මගින් විවිධ කාලවල දී විවිධ ප්‍රතිඵල ඇති කිරීම ස්වාභාවික ය. එබැවින් මැතිවරණ නිදහස් හා සාධාරණව පැවැත්වීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. මෙයින් අදහස් කරන්නේ ඡන්දය දීමට පෙර මිනිසුන්ට යහපත් සහ නිවැරදි තොරතුරු ලබා දෙන බවත්, ඒවා සාකච්ඡා කිරීමට සහ විවාද කිරීමට ඔවුන්ට නිදහස ඇති බවත් ය. මැතිවරණ දිනයේ දී මිනිසුන්ට ඡන්ද මධ්‍යස්ථානයට සමාන ප්‍රවේශයක් ඇති බවත්, සෑම කෙනෙකුගේ ම ඡන්දයට එකම වටිනාකමක් ඇති බවත්, සියලු‍ ඡන්ද ගණනය කරන බවත් එයින් අදහස් වේ. එපමණක් නොව, මැතිවරණ පැවැත්වීම අක්‍රමවත් නොවිය යුතු බවත් රජයට කැමති අවස්ථාවන්හි දී පමණක් එය කැඳවීම නො කළ යුතු බවත් යන්න ද මෙයින් අදහස් වේ.

12. නිදහස් අධිකරණ

පරිපූර්ණ ලෙස ක්‍රියාත්මක වන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටක පවා ගැටලු සහගත තත්ත්වයන් මතු වන්නට ඉඩ තිබේ. මෙම තත්ත්වයන් තුළ, ආරවුල් විසඳා ගත හැකි ස්වාධීන ආයතනයකට දෙපාර්ශවයටම සමාන ප්‍රවේශයක් තිබීම වැදගත් ය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටවල අධිකරණ පද්ධතිය මෙයයි. විනිසුරුවන් යනු සියල්ලන්ටම නීතිය සමානව ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා සිටින ස්වාධීන කණ්ඩායමක් වේ. රජයයක් විසින් අධිකරණය සිය හිතවතුන්ගෙන් පිරවීම හෝ අධිකරණ තීරණ නො සලකා හැරීම සිදු කළ හොත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය එතැනම මිය යයි.

13. මැතිවරණ ප්‍රතිඵල පිළිගැනීම

මැතිවරණයක ප්‍රතිඵල බලයේ සිටින පක්ෂයට වාසිදායක නොවන බව පෙනෙන්නේ නම්, ඔවුන් ඒවා පිළිගෙන බලයෙන් ඉවත් විය යුතුය. සාමකාමී බල හුවමාරුව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලිය නිර්වචනය කරයි. මැතිවරණවලින් පරාජය ලද පුද්ගලයන් ඒ තත්ත්වය පිළිගත යුතුය. ඔවුන්ට සිය අදහස් විවෘතව බෙදා හදා ගැනීමට සහ මහජන විවාදයන්ට සහභාගී වීමට ඔවුන්ට ඇති අයිතිය අඛණ්ඩව ම තිබෙන නමුත්, ඔවුන්ගේ අදහස්වලට හෝ ඔවුන්ගේ තනතුරුවලට බහුතර පිළිගැනීමක් නොමැති බව පිළිගත යුතු වේ.

14. නීතියේ ආධිපත්‍යය

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජ ක්‍රියාත්මක වන්නේ නීතියේ ආධිපත්‍යය යටතේ ය. මෙයින් මූලිකවම අදහස් වන්නේ ජාතියක නීති සියලු‍ මිනිසුන්ට සමානව අදාළ වන අතර සෑම කෙනෙකු ම, විශේෂයෙන්ම රජය, නීති රීති අනුව ක්‍රියා කළ යුතු බවයි. එයින් අදහස් වන්නේ ඉහත විස්තර කර ඇති අයිතිවාසිකම් සහ නිදහස සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලීන් ගරු කර පෝෂණය වන බවයි. තවද එයින් අදහස් වන්නේ නීති ද සාධාරණ හා ස්ථාවර ආකාරයකින් ක්‍රියාත්මක වන අතර, පැන නගින ආරවුල් විසඳීමට අධිකරණය වැනි ස්වාධීන ආයතනයක් ඇති බවයි.

දැන් ශ්‍රී ලාංකේය පුරවැසියකු ලෙස සිදු කළ කාර්යයක් තිබේ. ඒ, මේ මූලධර්ම 14 අප රටේ තත්ත්වය සමග සසඳා බැලීමය. එවිට ශ්‍රී ලංකාව කෙතරම් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටක් ද යන්න පහසුවෙන් අවබෝධ කර ගත හැකිය. එවැන්නක් අප රටේ නොමැති නම්, ඊළඟ මැතිවරණයේ දී ඔබට බුද්ධිමත්වීමට මේ කාරණා මහඟු රුකුලක් වනු නොඅනුමානය.