මහනුවර රජමාළිගා සංකීර්ණය - Palace Complex of Kandy

දළදා මාළිගාව හා පත්තිරිප්පුව

 උඩරට රාජධානි සමයේ ඉදිකරන ලද රජ මාළිගා අතුරින් අද ශේෂව පවතින්නේ මහනුවර රජමාළිගාව පමණයි. මෙය සිංහලයේ අන්තිම රජ වූ ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජුගේ රජ වාසලයි. මෙහි තිබූ ගොඩනැඟිලි බොහෝමයක්‌ විනාශ වී ගොස්‌ ඇති අතර දැනට දක්‌නට ලැබෙන කොටස්‌ බ්‍රිතාන්‍ය ජාතිකයන් ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතාව පරිදි ප්‍රතිසංස්‌කරණය කර ඇත.

මුලින්ම මහනුවර රජමාළිගයක්‌ නිර්මාණය කරනු ලැබුවේ ගම්පොල විසූ 3 වන වික්‍රමබාහු රජුය. ඉන් අනතුරුව සේනාසම්මත වික්‍රමබාහුත් ක්‍රි.ව. 1592 දී පළමුවන විමලධර්මසූරිය රජුත් මහනුවර රාජධානිය කොට ගත්තේය. අනතුරුව සෙනරත් රජු (ක්‍රි.ව. 1604) දෙවන රාජසිංහ රජු (ක්‍රි.ව. 1635) දෙවන විමලධර්මසූරිය, ශ්‍රී වීරපරාක්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ, ශ්‍රී විජය රාජසිංහ, කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ, රාජාධි රාජසිංහ සහ ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ යන රජවරු කන්ද උඩරට රාජ්‍යයට හිමිකම් කීය

උල්පැන්ගෙය

සෙනරත් රජු විසින් කරවන ලද මැදමහනුවර මාළිගාව

 පැරණි මහනුවර නගරයේ සැලැස්‌මෙහි 1815 දී රජමාළිගාවට අයත්ව තිබූ පහත සඳහන් ගෘහ සමූහය  තිබේ.

1. මහ වාසල (රජමාළිගාව), 2. හරඹක්‌කාර මඩුව,

3. මුද්දර මණ්‌ඩපය, 4. සැතපෙන ගේ 5, උල්පැන්ගේ,

6. හළු මණ්‌ඩපය, 7. රන් ආවුද මණ්‌ඩපය, 8. දකින මණ්‌ඩපය, 9. කවිකාර මඩුව, 10. දාන ශාලාව, 11. මඟුල් මඩුව, 12. දේව සංහිඳ යුක්‌ති ඝන්ඨාව, 13. මහ ගබඩාව සහ අරමුදල, 14. උඩ ගබඩාව, 15. මැද වාහල, 16. දළදා මාළිගාව, 17. පල්ලේවාහල, 18. දෙමළ ඉලංගම්මඩුව,

19. කූනම් මඩුව, 20 බිසෝ උල්පැන්ගේ, 21 ගබඩා අටුව, 22. සාන්ති මඩුව, 23. ජයතිලක මණ්‌ඩපය.

මෙම ගොඩනැඟිවලින් සමහර ඒවා ඉංග්‍රීසි ආණ්‌ඩුව විසින් ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතාව අනුව වෙනස්‌කර ඇති අතර මේ දක්‌වා නිරුපද්‍රිතව ඇත්තේ මහ වාසල, මැද වාහල, පල්ලෙවාහල, මඟුල් මඩුව, දළදා මාළිගාව, රන් ආයුධ මණ්‌ඩපය සහ උල්පැන්ගේ පමණි.

රජු බැහැදකින්නට පැමිණෙන ස්ථානය

රජමාළිගාවේ සීමැදුරු කවුළුව

 රජ මාළිගාව (මහ වාසල) වශයෙන් අප හඳුන්වන ගොඩනැඟිල්ලේ නාථ දේවාලය දෙසට මුහුණලා ඇති දොරටුව රජ මාළිගාවේ පැරැණිම කොටස ලෙස සැලකිය හැකිය. මෙය බිත්තියේ ඉදිරියට නෙරා සිටින සේ තනා ඇත. මෙම දොරටුව දෙපස බිත්තියේ ඉර හඳ ලකුණු වේ. සිංහ රූපය අර්යෝන්නතව කැටයම් කළ උළු පේළියක්‌ බිත්තියේ මැද හරියේ තිරස්‌වද එතැන් සිට ඉහළට උළුවස්‌ස වටාද සැරසිලි මෝස්‌තරයක්‌ සේ යොදා ඇත. ගොඩනැඟිල්ල ඇතුළත බිත්තිවල ද මේ සිංහ උළු අල්ලා ඇත. මේ උළු පේළිවල සායම් ආලේප කොට තිබුණු බැව් පෙනේ. අද මෙය පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයකි.

ගොඩනැඟිල්ලේ ඇතුළු බිත්තිවල සිතුවම් ඇඳ තිබූ බවද ප්‍රධාන ශාලාව (දකින ශාලාව) අසල කුළුණක සුදුහුනු ඉවත් කිරීමෙන් සාදාගෙන ඇති නිදර්ශනවලින් පැහැදිලි වේ. මෙම ප්‍රධාන ශාලාව දකින ශාලාව ලෙස හඳුන්වන අතර රජතුමා බැහැ දැකීමට එන ප්‍රධානීන් මෙහි දී හමුවීමට සලස්‌වා ඇත. විදේශීය තානාපතිවරුන් හෝ ප්‍රධානීන් හමුවන ස්‌ථානය දකින මණ්‌ඩපයයි. එය අද විනාශ වී ඇත. වර්තමාන රජ මාළිගා ගොඩනැඟිල්ලේ ඇති සීමැඳුරු කවුළුව දේවින් වහන්සේලා පෙරහැර නැරඹීම සඳහා යොදා ගන්නට ඇති බවට විශ්වාසයක්‌ ඇත. 

රජමාළිගාවේ පිටුපස කොටස

රජමාළිගාවට ඇතුළුවන පෙදෙස

 මෙම රජ මාළිගාව ඉංග්‍රීසින් විසින් අත්පත් කර ගැනීමෙන් පසු රොබට්‌ බ්‍රවුරින්ග් ආණ්‌ඩුකාරයා විසින් පත්කරන ලද ජෝන් ඩොයිලිගේ කාර්යාලය මෙය විය. මැද වාහලෙහි රජුගේ ඥති ස්‌ත්‍රීන්ද, පල්ලෙවාහල අන්තඃපුර ස්‌ත්‍රීන්ද වාසය කර ඇති අතර අද පල්ලෙවාහල ගොඩනැඟිල්ල ජාතික කෞතුකාගාරය ලෙස පවත්වාගෙන යයි. මඟුල් මඩුව අද නිරුපද්‍රිතව තිබෙන ගොඩනැඟිල්ලකි. මෙය ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජතුමාට ප්‍රථම සිටි රජවරු කිහිපදෙනකු විසින් ප්‍රතිසංස්‌කරණය කර තිබෙන අතර විදේශීය අමුත්තන් හා සාකච්ඡා මෙහිදී සිදුකර ඇත. 1815 මාර්තු 02 දින උඩරට ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද්දේද මෙහිදිය.

දළදා මාළිගාව මහා වංශයේ හා එළු දළදා වංශයේ සඳහන් අන්දමට ප්‍රථමයෙන් ඉදිකරනු, ලැබුයේ 1 වන විමලධර්මසූරිය (ක්‍රි.ව. 1592-1604) රජු විසිනි. මෙතුමා දළදාව තැන්පත් කිරීම සඳහා දෙමහල් මැඳුරක්‌ කරවීය. පසුව II රාජසිංහ රජ (ක්‍රි.ව. 1634-1686) මෙම දළදා මැඳුර වෙනුවට දෙමහල් මැඳුරක්‌ කරවීය. ඉන්පසු II විමලධර්මසූරිය රජ (ක්‍රි.ව. 1686-1706) තෙමහල් පායක්‌ ඉදිකර වු බවද චුල වංශයේ සඳහන් වේ. මෙසේ පැවති දළදා මැඳුර ක්‍රි.ව. 1707 දී ශ්‍රී වීරපරාක්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ දෙමහල් පායක්‌ ලෙස සලකා දන්න ධාතුන් වහන්සේ එහි තැන්පත් කළේය. රජත පර්වතයක්‌ මෙන් අති ධවල මේ මන්දිරය ඇතුළු වන තැන දෙතිසක්‌ මහා ජාතක කතා කරවීය. නමුත් දැන් මේවා අවිද්‍යා මානය පසුව සිංහලයේ අන්තිම රජ වූ ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ (ක්‍රි.ව. 1797-1814) මේ මාළිගයට පත්තිරිප්පුව හා දිය අගල දේවේන්ද්‍ර මුලාචාරීන්ගේ උපදෙස්‌ ඇතිව එක්‌ කළේය. නමුත් දැන් පවතින මාළිගයේ 1930 ට පෙර ගොඩනැඟිලි ලෙස සැලකිය හැක්‌කේ පත්තිරිප්පු හා වැඩ හිඳින මාළිගය පමණි. ජනප්‍රවාදවල එන අන්දමට මේ ගොඩනැඟිල්ල සාදා ඇත්තේ කිසි දිනෙක නොසිඳෙන උල්පතක්‌ වූ තැනකය.

රජමාළිගාව දළදා මැදුර දෙසින් දිසවන අයුරු

උල්පැන්ගෙය

 මාළිගය ලෙස හඳුන්වන්නේ විශාල ගොඩනැගිලි සංකීර්ණයක්‌ය. එය සංස්‌කෘතික ත්‍රිකෝණය මගින් බෙදා ඇත්තේ.

1. දළදා මාළිගය

2. රජ මාළිගය

3. මැද වාහල

4. ජාතික කෞතුකාගාරය

5. මඟුල් මඩුව හා අවට

6. ජයතිලක මණ්‌ඩලය

7. උල්පැන්ගෙය ආදී ලෙසටය.

දළදා මාළිගය ඉදිකර ඇත්තේ නගරයට නැගෙනහිරින් උස්‌ භූමි භාගයකය වර්තමාන මාළිගාවට පිවිසෙන දොරටු මහ වාහල්කඩ නමින් හඳුන්වයි.

අතීතයේ මෙම ස්‌ථානයේ දොරටු 3 ක්‌ වූ බවත් ඉන් පළමුවැන්න දළදා වැඳීම සඳහාත්, දෙවැන්න රජු බැහැදැකීමට පැමිණෙන අය සඳහාත්, තෙවැන්න රජුගේ පෞද්ගලික වැඩ සඳහා වූ බවත් සඳහන් වේ. පසුව අන්තිමට සිටි ශ්‍රී වික්‍රමසිංහ රජු මෙය එක්‌ දොරක්‌ කරවූ බවද සඳහන් වේ. මාළිගය ඉදිරිපස ඇති වළාකුළු බැම්ම පිටුපස තවත් එවැනිම බැම්මක්‌ ඇත. මේ දෙක අතර දිය අඟලක්‌ වේ. මෙය මත්තෙහි මහ වාහල්කඩ පිහිටා ඇත. මෙම වාහල්කඩ දෙපස සරනේරු ඇතිමුත් දොරවල් නැත. මෙයින් ඇතුළු වූ විගස උතුරට හා දකුණට විහිඳී යන පඩි පෙළින් සමන්විත මාර්ග දෙකකි. උතුරට විහිදී යන පඩිපෙළින් රජ මාළිගාවටත් දකුණට යන පඩිපෙළින් දළදා මාළිගාවටත් පිවිසිය හැක.

රජ මැඳුර පිහිටා ඇත්තේ දළදා මැඳුරට අඩි 77 ක්‌ පමණ ඈතින් එකිනෙකට සමාන්තරව බටහිරට මුහුණලාය. ප්‍රධාන වාහල්කඩින් දකුණට විහිදීයන පඩිපෙළ නැගෙනහිරට හැරී දළදා මැඳුරේ ප්‍රධාන දොරටුව දක්‌වා දිවයයි. මේ පඩිපෙළ ඇරඹෙන ස්‌ථානයේ වම්පස උස්‌ වේදිකාවකි. දළදා කරඬුව ඇතා පිට තැන්පත් කරන්නේ මෙහිදීය. ප්‍රධාන දොරටුව අභියස අඩි 8 1/2 ක්‌ පමණ පළල ඇති ආලින්දයකි. මෙය උතුරටත්, දකුණටත් විහිදී යයි. මෙය ඉදිරිපස අඩි 3 1/2 ක්‌ පමණ උස දැවයෙන් කළ ගරාදි වැටක්‌ ඇත. මේ ආලින්දය තුළ අග කොටස සතරැස්‌ වන අතර මැද කොටස අටපට්‌ටම්. හැඩයක්‌ ගන්නා ගල් කණු දහයක්‌ වේ. අතීතයේ මේ ආලින්දයටත් මහ වාහල්කඩටත් උතුරින් උඩවාහල්කඩ විය. නමුත් දැන් මෙය අවිද්‍යමානය.

උල්පැන්ගෙය - ඇතුළු පැත්ත

උල්පැන්ගෙය පිළිබදව ඇති දැන්වීම් පුවරුව

 මාළිගාවේ ප්‍රධාන දොරටුවේ දොරටුපාල රූප දෙකක්‌ හා මකර තොරණක්‌ සහිත ගල් උළුවස්‌සක්‌ ඇත. උසට වඩා පළලින් යුතු මේ උළුවස්‌සේ ප්‍රමාණය දෙකක රූකම් දැක්‌වේ. මේ උළුවස්‌සේ උස අඩි 12 යි අඟල් 6 ක්‌ වන අතර පළල අඩි 15 ක්‌ වේ. දැවයෙන් කළ දොරක්‌ද වේ. දොරටුව ඉදිරිපස මහනුවර යුගයට අයත් සඳකඩ පහණකි. මෙම දොරටුවෙන් ඇතුළු වූ විට උමගක්‌ වැනි ආරුක්‌කු හැඩයක්‌ ගත් බරාඳයක්‌ ඇත. මෙහි පළල අඩි 8 කි. දිග අඩි 29 යි. අඟල් 8කි. මෙය මුළුමණින්ම චිත්‍ර වලින් සරසා ඇත. මෙම බරාඳය කෙළවර සඳකඩ පහනකි. එයින් හේවිසි මණ්‌ඩපයට පිවිසිය හැක.

හේවිසි මණ්‌ඩපය යනු දළදාව වැඩ හිඳින කුටිය ඉදිරිපස ඇති ශාලාවකි. මෙහි පළල අඩි 40 ක්‌ වන අතර දිග අඩි 118 කි. මෙම මණ්‌ඩපය ආයතාකාරය. මෙහි වහලය විශාල ගල් කුළුණු 20 ක්‌ මත රඳවා ඇත. මෙම කුළුණු ක්‍රමයෙන් සිහින් වී යන ආකාරයට සකසා රඳවා ඇත. දළදා මැඳුරේ දැවයෙන් කළ පළමුවැනි මහල ර¹ ඇත්තේ මේ කුළුණු මතය. මෙම මණ්‌ඩපයේ බස්‌නාහිර පසෙහි දෙකෙළවර ඉහළ මාලයට නැගීමට පඩිපෙළ දෙකකි. එයින් දකුණු පස එකෙන් පල්ලේ මාළිගයටත්, පත්තිරිප්පුවටත් පිවිසිය හැක. පල්ලේමාලය ඉදිරිපස දක්‌නට ඇත්තේ ආලින්දයකි.

හේවිසි මණ්‌ඩපයේ ඉහළ මාලය වන උඩුමාලය බිම් මාලය ප්‍රමාණයටම දැවයෙන් නිමවා ඇත. ලී කණු මත වූ පේකඩ මත දැවැන්ත බාල්ක යොදා ඒ මත ඇති කුරුපහ උඩ වහලය රඳවා ඇත. මෙහි උතුරු හා දකුණු දෙදිග බිත්තිවලින් වසා තිබුණද අනෙක්‌ දෙපස දැවයෙන් තැනූ ජනෙල්වලින් සකසා ඇත.

රජමාළිගාව නාථ දේවාලය දෙසින් පෙනෙන අයුරු

රජමාළිගාවේ සීමැදුරු කවුළුවෙන් පත්තිරිප්පුව පෙනෙන සේ සැළසුම් කොට තිබේ

සියවස්‌ 4ක්‌

ජනෙල් මත කුළුණු කෙළවර දක්‌වා දැවයෙන් තැනූ ගරාදි වැටකි. මෙය පිරිත් මණ්‌ඩපය නම් මෙය හරි මැද නැගෙනහිර දෙසට නෙරා සිටින සේ ඉදිකළ පැන්නුමකි. මෙය තුළ නියම දළදා මැඳුර පිහිටා ඇත. මෙය ශාලාවෙන් නියම දළදා මැඳුරට ඇතුළුවීමට දොරවල් තුනක්‌ ඇත. මෙම උඩුමහලයේ කාමර 3 කි. ඒවානම් වැඩ හිඳින මාළිගය, හඳුන්කුඩම හා කවිකාර මඩුවයි.

පහළ ඇති හේවිසි මණ්‌ඩපයෙන් නැගෙනහිර දෙසට නෙරා ඇති ඉදිරි පැන්නුම පෞරාණික නියම දළදා මාළිගයයි. මෙය දෙමහල් වන අතර සාදා ඇත්තේ අඩි 4 යි අඟල් 5 ක්‌ උසැති පාදමක්‌ මතයි. පාදම බොරදමින් යුක්‌තය. බිම් මාලයේ (දළදා මාළිගයේ) සැලැස්‌ම ආයතාකාර කොටස්‌ දෙකකින් යුක්‌තය. එනම් දිග්ගෙය හා මහා අරමුදලයි. දිග්ගේ දකුණු පස ඉහළ මාලයට යැම සඳහා දැවයෙන් කළ සෝපානයකි. මහා අරමුදලේ මුතු මැණික්‌ තැන්පත්කර ඇත. අතීතයේ මෙය රජ භාණ්‌ඩාගාරයයි. පුරාණ මාළිගයේ එක්‌ පසෙක දක්‌ෂිණ ශාලාව නම් මෙය පුරාණයේ උසස්‌ නිලධාරින්ගේ උත්සව සඳහා විය.

වර්තමාන දිස්‌ත්‍රික්‌ උසාවිය ළඟ උඩ ගබඩාව විය. කච්ෙච්රිය ළඟ මහ ගබඩාව විය. "දේවසංහිඳ" නම් ධර්මාධිකරණයේ පිහිටන ස්‌ථානය නාථ දේවාලයත්, මහා දේවාලයත් අතර විය. දළදා මාළිගයේ මහා වාහල්කඩ සිට බැලූ විට දකුණ පැත්තට උල්පැන්ගෙය නම් බිසෝවරුන්ගේ ස්‌නානාගාරය දැක ගත හැකි මෙහි මල්වතු විහාරය පැත්තට හැර බිත්ති නොවීය.

1 වන විමලධර්මසූරිය රජු හා ශ්‍රී වීර පරාක්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ රජුගේ (ක්‍රි.ව. 1700-1738) රාජ්‍ය කාලයන් අතර කාලයේදී දළදා මැඳුර තැනීම හෝ ප්‍රතිසංස්‌කරණය කිරීම කර ඇත. එහෙත් අද දක්‌නට ඇත්තේ ශ්‍රී වීර පරාක්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ රජු තෙමහල් කොට තැනූ දළදා මැඳුරයි.

ජනප්‍රවාදයට අනුව මෙම ගොඩනැඟිල්ල ඉදිකර ඇත්තේ කිසිදා නොසිඳෙන දිය උල්පතක්‌ වූ ස්‌ථානයකය. නැකැත්තන් මෙහි පැමිණෙන විට එය කිරි ඉබ්බකුගේ වාසස්‌ථානයක්‌ව පැවැතියේය. දළදාවහන්සේ අද වැඩ සිටින්නේ එම ස්‌ථානය මතය.

සිංහලයේ අන්තිම රජුවන ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජ (ක්‍රි.ව. 1797- 1814) දළදා මාළිගයට පත්තිරිප්පුව ද එක්‌ කළේය. "හිඳගෙන බලනු" යන අරුත් ඇති පාත්තු -ඉරිප්පු යන ද්‍රවිඩ වචනයෙන් පත්තිරිප්පු යන පදය සෑදී ඇත. මෙය රජු ඇසළ පෙරහැර නැරඹීමට භාවිත කළේය.

පත්තිරිප්පුව ද්විත්ව පාලමක්‌ මත ගොඩනගා ඇත. දිය අගලින් මතුව ඇති කොටස ආයතාකාර බොරදමින් හා අධොවෘත්ත පද්මයක ආකාරයෙන්ද, සෘජු මූණතකින් හා උද්ධෘත පද්ම කොටසකින්ද සමත්විතය. පත්තිරිප්පුවට පිවිසීමට දොරවල් 8 ක්‌ ඇත. අටපට්‌ටම් කණු අටක්‌ මත වහල ර¹ පවතී. පියස්‌ස පෙති උළුවලින් සෙවිලි කර ඇත. පත්තිරිප්පුවේ බිම් මාලයට පිවිසීමට දොරටු තුනකි. පත්තිරිප්පුව දැන් දළදා මාළිගාවේ පුස්‌තකාලයයි.