තුන් වන ලෝක යුද්ධයත් අත ළඟටම ඇවිත්ද? - Is World War III Imminent?

ලෝකය ඉදිරියේ අපේ රට රිළා - වඳුරු කොදෙව්වක් වේද? - Is Sri Lanka Reducing Itself to a ‘Monkey Island’ in the Eyes of the World?

අලහබාද් ගුවන් අනතුරට බෝයිං සමාගමේ අඩු පාඩුත් බලපෑවාද? - Did Boeing’s Shortcomings Contribute to the Allahabad Plane Crash?

අහමදාබාද් ගුවන් අනතුරට ඇත්තම හේතුව කුමක්ද? - Mystery Deepens: What Caused the Ahmedabad Plane Crash?

සුව පහසුවට දියෙන් ගමන් බිමන් යා හැකි කේරලයේ Water Metro - Kerala Launches Water Metro: A New Era in Convenient Water Travel

සුනඛ මොළයේ වේගවත් දියුණුවක්; නවීන පර්යේෂණ මගින් අනාවරණය වේ - Modern Research Uncovers Rapid Dog Brain Development

වාහන සමග ඇතිවන අපූරු ආධ්‍යාත්මිික බැඳීම් - The Mysterious Bond Between Man and Machine: A Sri Lankan Belief

 

ශ්‍රී ලාංකිකයන් වන අපගේ ජන සමාජයේ තදින් මුල් බැස ගත් විශ්වාසයන් බොහොමයක් තිබේ. ඒ ඇතැම් ඒවා ආධ්‍යාත්මික වන ඒවා වන අතර ඇතැම් ඒවා සංස්කෘතික ය. ඒ අතරේ අපගේ දෛනික ජීවිතයේ ආශ්චර්යයන් තුළින් මතු වන ඒවා ද තිබේ. ඒවා සිත්ඇදගන්නාසුළුය. විශ්වාස කරන්නට නොහැකි වුව ද විශ්වාස නොකර බැරි දේවල්ය. ඒ අතරින් එකක් සම්බන්ධ වන්නේ වාහනවලටය. එය එක්කෝ යතුරු පැදියක්, මෝටර් රථයක් හෝ ත්‍රිරෝද රථයක් හෝ විය හැකිය. ඒ වාහනයේ හිමිකරුවා සහ වාහනය අතර ගොඩනැගී ඇති ගුප්ත බැඳීම පිළිබඳවය. මේවායේ හිමිකරුවන්ට ඒවා හුදෙක් යකඩවලින් සැදි යන්ත්‍රයක් පමණක් වන්නේ නැත. ඒවා ස්වකීය ආරක්ෂකයින්, හවුල්කරුවන් හෝ නිහඬ සගයන් බවට පත් වේ.

මේ විශ්වාසයන් කිසිදු පොතක පතක හෝ ආගමික ග්‍රන්ථයක හෝ දේශනාවක අඩංගු වන්නේ ද නැත. ඒවා විවිධ පුද්ගලයන්ගේ සංවාද, කතා සහ පුදුමාකාර සිදුවීම් සමග සමාජය තුළ හුවමාරු වනු දක්නට ලැබේ. දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ වාහන පදවන ඇතැම් රියදුරන් මෙසේ පවසනු ඇතැම් විට ඔබට ද ඇසී තිබෙනවා විය හැකිය.

“මගේ වාහනේ නම් කවදාවත් මාව අතරමං කරලා නෑ. ඒක මාව හොඳට අඳුනනවා.”

මෙය මා ද පුද්ගලිකව අත්දැක ඇති දෙයකි.

එක්තරා අවස්ථාවක මාගේ යතුරු පැදියේ නැගී යද්දී එහි ඉන්ධන අවසන් වී ඇති බව දැනුණි. යතුරු පැදිය ගැස්සී නතර විය. මා සිටියේ ද හුරුපුරුදු ප්‍රදේශයක නොවේ. මගේ සිත තුළ යම් තිගැස්මක් ද ඇති වන්නට පටන් ගැනුණි. නමුත් මොහොතකින් පුදුමයකින් වාගේ මාර්ගයේ පසෙකින් තිබුණු කුඩා සිල්ලර වෙළෙඳ සලක් මගේ නෙත ගැටුණි. මෙවැනි ඇතැම් සිල්ලර වෙළෙඳ සල්වල ප්‍රෙටල් විකිණීමට තිබිය හැකි බැවින් ඒ පිළිබඳ විපරම් කොට බැලීමි. සැබවින්ම එහි පෙට්‍රල් විකිණීමට තිබිණි. මට එකවර දැනුණේ සතුටක් හා විස්මයකි. මට දැනුණේ පෙට්‍රල් ඇති තැනක් හමු වන තුරු යතුරු පැදිය කෙසේ හෝ මා රැගෙන ආවා වැනි හැඟීමකි. 

මෙය මට පමණක් සීමා වූ අත්දැකීමක් නොවේ. වාහන පදවන බොහෝ දෙනෙකුට කියන්නට මෙවැනි කතා ඕනෑ තරම් තිබිය හැකිය. ඔවුන්ගේ වාහනය දෝෂ සහගත වූයේ ගරාජයක් කිට්ටුව බව පවසනු ඇත. එසේත් නැත්නම් වාහනය කරදර දුන්නේ ළඟම හිතවතකුගේ නිවසක් අසල දී බව පවසනු ඇත. ඇතැම් අවස්ථාවල දී වාහනයේ ඉන්ධන අවසන් වන්නේ නිවසට පැමිණි පසුය. මේවා අහඹු සිදුවීම් ද? එසේ වන්නට ඕනෑ තරම් ඉඩ තිබේ. නමුත්, එවැනි අත්දැකීමක් එක්වරකට වඩා ලැබෙන්නේ නම්, සහ එවැන්නක් අවශ්‍යම මොහොතේ සිදු වේ නම්, එහි අහඹු සිදුවීමකට වඩා වැඩි යමක් තිබෙන බැව් විශ්වාස කරන්නට පෙළඹේ.

මේ විශ්වාසය අපගේ සංස්කෘතිය තුළ තදින්ම මුල් බැස ගෙන තිබේ. ශ්‍රී ලාංකේය ජන සමාජයේ ජනතාව තමා දෛනිකව භාවිත කරන යම් යම් දෑ සමග මනෝභවමය බැඳීමක් ඇති කරගන්නට හුරුපුරුදුව සිටිති. එය පණ ඇති සතකු වන්නටම ඕනෑ නැත. බොහෝ විට නිවස, මෙවලම් සහ වාහන සමග මේ බැඳීම ගොඩ නැගෙන බැව් පෙනේ. අපි ඒවා සමග කතා කරමු. ඒවාට නම් පවා තබන අවස්ථා තිබේ. ඒවා පණ ඇති යමක් සේ සලකා ආදරය කරුණාව දක්වන්නෙමු. කාලයත් සමග ඒවා ද අප කෙරෙහි කාරුණිකව ප්‍රතිචාර දක්වන්නේ යැයි හැඟෙන්නට පටන් ගනී.

මෙය පසුපස එක්තරා ආකාරයක ආධ්‍යාත්මික තාර්කික බවක් ද පෙනෙන්නට තිබේ. පෙරදිග පවතින බොහෝ විශ්වාස පද්ධති තුළ, විශේෂයෙන් බුදු දහම සහ හින්දු දහම තුළ, සෑම දෙයක් තුළම ශක්තියක් ඇතැයි උගන්වනු ලබයි. අප නිතර පරිහරණය කරන වස්තූන්, අපගේ අරමුණු, අපගේ ආදර සැලකිල්ල, අපගේ මනෝභාවයක් වැනි අපගේ ශක්තිය අවශෝෂණය කර ගනියි. ඇතැම් වාහන සමග එහි හිමිකරුවා දැඩි බැඳීමක් ගොඩ නගා ගන්නේ මන්ද යන්න මෙය ඔස්සේ විස්තර කළ හැකිය. මෙය සෑම කෙනෙක්ම අත්නොදකිනවා විය හැකිය. නමුත් එවැන්නක් සිදු වී විට එය කිසිදා අමතක වන්නේ ද නැත.    

මෙය යමක් හඳුනා ගැනීමේ රටාවක්, තවත් ආකාරයකින් පවසතොත් මනසේ ඇතිවන රැවටිලිකාරී තත්ත්වයක් යැයි සංශයවාදීන් (යමක් සත්‍ය සේ පිළිගැනීමට නම් එයට තාර්කික පදනමක් සහ සාක්ෂි අවශ්‍ය බව තරයේ පිළිගන්නා පිරිස) පැවසිය හැකිය. පෙට්‍රල් අළෙවියට ඇති සිල්ලර වෙළෙඳසල් හෝ ඉන්ධන අළෙවි සල් ශ්‍රී ලංකාවේ සෑම අතම විහිදී පැතිරී තිබෙන බව ඔවුන් ඇතැම්විට පවසනවා විය හැකිය. එවැනි ස්ථානයක් දුටු විට ඉදිරියේ දී යම් කරදරයක් වේ යැයි යටි සිතෙන් හඳුනාගෙන කලින්ම ඒ සඳහා පියවර ගැනීමක් ලෙස ලෙස ඔවුන් පවසනවා විය හැකිය. එහි සත්‍යයක් තිබිය හැකිය. මිනිස් මොළය සෑදී ඇත්තේ අහඹු අවස්ථාවන්ගේ පවා රටාවන් සහ අර්ථයන් සොයා ගත හැකි වන පරිදිය. අපට සාමාන්‍ය සිදුවීම්වලට වඩා පුදුමාකාර, අදහාගත නොහැකි දෑ පහසුවෙන් මතකයේ රැඳෙයි. 

නමුත ඒ නිසාම අප කතා කරමින් සිටි විශ්වාසය අර්ථයක් නොමැති දෙයක් බවට පත් වන්නේද?

එනම්, ඔබේ යතුරු පැදිය කිසිදා ඔබ අතරමං නොකරන්නේ යැයි ඔබ තුළ පවතින විශ්වාසය තුළ ඇත්තේ පාක්ෂික බවකි. එහි ඇත්තේ විශ්වාසය, කෘතඥතාව සහ මිනිසුන් සහ ඔවුන් අවට පවතින ලෝකය අතර වූ අදෘශ්‍යමාන සබඳතාව පිළිබඳ ප්‍රකාශනයකි.

ජීවිතය යනු එකිනෙකාට, සොබා දහමට හෝ අප දෛනිකව භාවිත කරන අජීවී වස්තූන් සමග වූ සබඳතාවන් පිළිබඳ කතාන්දරවල එකතුවක් මිස අන් කිසිවක් නොවේ.

වේගයෙන් ඉදිරියට ඇදෙමින් ඩිජිටල්කරණයට ලක් වන ලෝකය තුළ ඇතැම්විට මෙවැනි විශ්වාසයන්ගේ වටිනාකමක් තිබෙන්නට පුළුවන්. අප දැවැන්ත ශක්ති වියමනක කොටසක් බව අපට ඒවා මතක් කර දෙයි. අපට අයිති අජීවී දෑ ඇතුළු අප වටා පවතින සියලු දේ ආරක්ෂා කරන්නටත් ගෞරව කරන්නටත් එවැනි විශ්වාසයක් නිසා අප තුළ දිරිගැන්වීමක්, පෙළඹවීමක් ඇති වෙයි.

ඔබගේ වාහනය හුදෙක් ඔබව තැනින් තැනට රැගෙන යාම සඳහා උදව් වන යන්ත්‍රයක් පමණක්ම නොවේ. එය ඔබගේ  දෛනික ජීවිතයේ සාක්ෂිකරුවෙකි. ඔබගේ දෛනික ජීවිතයේ සහකරුවෙකි. එය විද්‍යාත්මක හෝ ආත්මීය හෝ ආදරණීය හෝ දෙයක් විය හැකි අතර ඔබත් එයත් අතර යම් බැඳීමක් පවතින බව පිළිගන්නට ඔබ හෝ මම පැකිළෙන්නේ නැත. 

අනෙක් අතට අප ආදරණීය ලෙස සලකන යමක් වේ නම්, එය අජීවී හෝ සජීවී වුවද, ඒ ආදරයම යළි පෙරළා අප වෙත නොලැබෙන්නේ යැයි කාට පැවසිය හැකිද?

 

තිත්ත සීනි ගැන ඔබට කියා දෙන " සීනි අම්මලා " ගේ කතා - Sugar-Coated Lives? Lessons from the Real Stories of “Sugar Moms”

පණ පිටින් හිඳින කෙනෙකු වෙනුවෙන් වුණත් අවමඟුලක් පවත්වන්න පුළුවන් - When the Living Are Mourned: Funerals Before Death

කොළඹ - මොරටුව මුහුදු කලාපයේ පහළින් පියාසර කළ ගුවන් යානයේ පසුබිම් කතාව - Skimming the Waves: Inside the Story of the Plane Over Colombo-Moratuwa

සතුට වෙනුවට බිය ගෙන දෙමින් ලෝක උරුම ගිනි කන්ද එට්නා යළි සක්‍රිය වෙයි - World Heritage Volcano Etna Reactivates — Stirring Fear, Not Festivity

හෙළ නිළි රැජින මාලිනීගේ පෞද්ගලික තොරතුරු මෙතරම් සමාජ ගත වන්නේ ඇයි? - Why Is the Personal Information of Sri Lanka’s Queen of Cinema, Malini Fonseka, Being So Widely Shared?

භාග්‍යවතී දෙවඟන වෙනුවෙන් ගැහැණුන් වන පිරිමි - Honoring the Divine: Men Transforming for Goddess Bhagyavati

බෝග වගාවට හානි කරන වන සතුන් ගැන වැරදි තීරණ ගෙන ජනතාවට විහිළු සපයනු එපා! - Don't Make the Wrong Decisions – And Don't Mock Those Affected by Crop Damage from Wild Animals

දකුණු ඉන්දියාවේ සදාහරිත සිහින පාරාදීසය - A lush, cultural, and spiritual escape nestled in the heart of the Indian peninsula

වේගයෙන් උණුසුම් වන ඇමරිකානු - චීන නොහොඳ නෝක්කඩු - US–China Tensions Escalate Amid Global Concerns

මේ දවස් වල භයානක කොවිඩ් වෛරසයක් පැතිර යනවා කියන්නේ ඇත්තද? - Concerns Rise Over Possible Resurgence of Dangerous COVID-19 Variant in Sri Lanka

ශ්‍රී ලංකාවටත් න්‍යෂ්ටික අවි ප්‍රහාර අවදානමක් තිබේද? - Is the Nuclear Shadow Falling on Sri Lanka Too?

ඉන්දු පාකිස්තාන් සතුරුකම් තාවකාලිකව නවතා දමා තිබියදීත් යුද ගිනි පුපුරු දැල්වෙයි - Despite a Temporary Ceasefire, Tensions Between India and Pakistan Persist

බිලියන 1.3 ක කතෝලිකයන්ගේ නවතම ප්‍රධාන එඬේරානෝ - A New Shepherd for 1.3 Billion Catholics Worldwide

Pope Leo XIV (Robert Francis Prevost): The First American Pope and a Global Shepherd

On May 8, 2025, history was made within the hallowed walls of the Vatican as white smoke rose from the Sistine Chapel, signaling the election of a new pope. The conclave of cardinals had chosen Cardinal Robert Francis Prevost, a U.S.-born prelate with deep Latin American roots, to lead the Catholic Church. Taking the name Pope Leo XIV, he became the first American pope in the Church’s two-thousand-year history—a decision that both surprises and inspires Catholics around the world.

Born on September 14, 1955, in Chicago, Illinois, Robert Prevost grew up in a devout Catholic family with strong spiritual and moral values. Drawn to religious life from a young age, he joined the Order of St. Augustine (OSA) and was ordained a priest in 1982. His early years of priesthood were not confined to the comforts of America. Instead, he immersed himself in missionary work, especially in Peru, where he would spend nearly two decades of his life.

In Peru, Prevost earned a reputation as a humble servant of the poor and a gifted leader, eventually serving as bishop of Chiclayo. His ability to bridge cultural divides, understand pastoral challenges on the ground, and nurture community life made him highly respected across Latin America. Despite his U.S. origins, his years in Peru gave him a truly global identity—something that would later play a crucial role in his papal election.

In 2014, Pope Francis brought Prevost to Rome, appointing him to key positions in the Vatican, including membership in the Congregation for Bishops. In 2023, he was named Prefect of the Dicastery for Bishops, putting him in charge of selecting bishops for dioceses around the world. This influential role allowed him to shape the global episcopate with a focus on pastoral care, humility, and inclusiveness—values that resonated deeply with the spirit of Pope Francis’ papacy.

Prevost's low-key demeanor, theological grounding, and international perspective made him a trusted figure in the Roman Curia, even as tensions swirled around the Church’s future direction.

Traditionally, the Vatican has been hesitant to elect a pope from the United States. This reluctance stems from concerns that an American pope might be perceived as too closely aligned with a global superpower, potentially complicating the Church's diplomatic neutrality and moral authority. For decades, there was a quiet understanding that the papacy should avoid direct association with the world's most dominant political and economic force.

However, Prevost’s background helped overcome these longstanding reservations. His Peruvian residency, fluent Spanish, missionary work, and long Vatican service all positioned him as a true man of the Church, not of a nation.

Upon his election as pope, he chose the name Leo XIV, invoking the legacy of previous Popes Leo—especially Leo XIII, known for his encyclicals on social justice and workers' rights. The name signals a possible commitment to renewing Catholic social teaching in a divided world and addressing the pressing issues of our time, including migration, climate change, poverty, and secularism.

Pope Leo XIV enters the papacy at a time of significant challenges: declining church attendance in the West, clergy abuse scandals, political polarization, and tensions between conservative and progressive factions within the Church. Yet, his life’s journey—from the streets of Chicago to the barrios of Peru, and finally to the highest seat of Catholic leadership—embodies the kind of inclusive, global vision the Church increasingly needs.

As the first American-born pope, he brings not a symbol of power, but a symbol of connection between continents, cultures, and communities of faith. Pope Leo XIV now faces the monumental task of shepherding over 1.3 billion Catholics through a complex, fast-changing world—armed with humility, deep faith, and a lifetime of service beyond borders.

අභිනව පාප් වහන්සේ තේරී පත් වන්නේ මෙහෙමයි - How a New Pope Is Elected: A Step-by-Step Look Inside the Papal Conclave

මහනුවර රිලා දූපත් ආණ්ඩුවේ රිලා විහිලු අංක 2 වේද?

වැලි පැන්නෙන් එළි පැන්න දේශපාලන දිශානතිය - The political orientation displayed at the Welipenna Service Area on the Southern Expressway has drawn attention

ඉන්දු - පකිස්තානු යුද්ධය කට මුලටම? අපට කුමකින් කුමක් සිදු වේද? - India - Pakistan Conflict

ප්‍රේමයෙන් සහ සමාවෙන් එකිනෙකාගේ කුරුසිය ඔසවන්න' යනුවෙන් ලියා තබා සග සැපත හිමි කර ගත් ශුද්ධෝත්තම පියතුමා

ගෝලීය වේදිකාව මත චීන සංස්කෘතිය දිග හැරීමේ සිනමා වෑයම හරියන පාටයි

අපේ බත් පතට චීනයෙන් එක් වූ දෙවන බත "ෆ්‍රයිඩ් රයිස් "

බුදු සමයට පමණක් සීමා නොවූ ධාතු වන්දනාව

‘දිළින්දන්ගේ සහ පොදු ජනතාවගේ පාප් වහන්සේ’ මෙලොවින් සමුගෙන ගියහ - A Simple Goodbye: The Humble Farewell of Pope Francis

දිනෙන් දින වැඩි වන අපේ රටේ වායු දූෂණය - Air pollution in our country is steadily increasing with each passing day.

 

මේ දිනවල ශ්‍රී ලංකාවේ වායු දූෂණයේ යම් ඉහළ යාමක් පෙන්නුම් කරන බව පුවත් වාර්තා වී තිබේ. වාහනවල වායු විමෝචන භාරකාර අරමුදල සඳහන් කර සිටියේ පසුගිය කාලයට සාපේක්ෂව මේ දින කිහිපය තුළ වායු ගුණත්වය යම් අයහපත් තත්ත්වයකට පත්ව ඇති බවය. වායු ගුණත්ව දර්ශකයට (Air Quality Index - AQI) අනුව යහපත් මට්ටම ලෙස සැලකෙන්නේ 0 - 50 දක්වා වුව ද ලැබී ඇති වාර්තාවලට අනුව කොළඹ, යාපනය, වව්නියාව, මහනුවර, ගාල්ල, හම්බන්තොට සහ මොනරාගල ඇතුළු නගර 15 ක වායු ගුණත්ව දර්ශකයේ අගය 101 - 150 අතර තත්ත්වයක පැවතී තිබේ. මේ තත්ත්වය වායු දූෂණයේ සුළු මට්ටමක් වුව ද නොසලකා හැරිය යුතු තත්ත්වයක් නොවේ. පසුගිය දිනවල වායුගෝලයේ කැලඹීම සමග ඇතිවූ කුණාටු තත්ත්වය පහව ගිය ද මීදුම් ස්වභාවයක් තවමත් දක්නට ඇත්තේ සැබවින්ම කාලගුණය කැලඹීමේ තත්ත්වය තවමත් පවතින නිසා නොව මේ වායු දූෂණ තත්ත්වය නිසා බව පෙනෙන්නට තිබේ. 

යම් කිසි ස්ථානයට වායු දූෂණ කෙතරම්දැයි මැන බලන දර්ශකය ‘වායු ගුණත්ව දර්ශකය’ (Air Quality Index - AQI) යනුවෙන් හඳුන්වනු ලබයි. මෙහි අගය 0 - 500 අතර පවතින අතර වඩාත් හිතකර, යහපත් වායු තත්ත්වයක් පවතින්නේ නම් 0 - 50 දක්වා විය යුතු වේ. 50 අගය පසු කරද්දී එම ස්ථානය වායු දූෂණයට ලක්වෙමින් පවතින බවට නිගමනය කෙරේ.

ශ්‍රී ලංකාවේ වායු දූෂණ තත්ත්වයක් ඇතිවීම කෙරෙහි ඍජුවම බලපාන්නේ අප රටෙහි ඇති රථ වාහනවලින් හෝ කර්මාන්ත ශාලා මගින් වායුගෝලයට මුදා හැරෙන විවිධකාර දුමාරයන් නිසා නොව ඉන්දියාවේ බලපෑම නිසා බව වායුගෝලීය ගුණත්වය සම්බන්ධ ආයතන බොහොමයක් පෙන්වා දී තිබේ. ඉන්දියාවේ වායු දූෂණය ශ්‍රී ලංකාව කෙරෙහි බලපෑම සාපේක්ෂව මෑත කාලයේ සිට වාර්තා වූවක් වන අතර විශේෂයෙන් මෙය ශ්‍රී ලංකාව කෙරෙහි බලපාන්නේ ඉන්දියාවට සීත ඍතුව එළඹෙන මේ සමයේදීය. 

වායු ගුණත්ව දර්ශකයට අනුව 0 - 50 දක්වා යහපත් ලෙසින් ද, 50 - 100 දක්වා මධ්‍යස්ථ ලෙසින් ද, 100 - 150 දක්වා සංවේදීත්වයෙන් වැඩි පුද්ගලයන් සඳහා සෞඛ්‍ය සම්පන්න නොවන මට්ටම ලෙසින් ද, 150 - 200 දක්වා සියලු දෙනාටම සෞඛ්‍ය සම්පන්න නොවන මට්ටම ලෙසින් ද, 200 - 300 අතර නම් අතිශය සෞඛ්‍ය සම්පන්න නොවන මට්ටම ලෙසින් ද, 300 - 500 අතර අතිශය භයානක මට්ටම ලෙසින් ද වර්ග කොට තිබේ. මේ වර්ග කිරීම සිදු කොට ඇත්තේ ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය මගිනි. මේ දර්ශකයට අනුව මේ දිනවල ඉන්දියාවේ ප්‍රධාන නගර කිහිපයකම වායු ගුණත්වය ඇත්තේ අවදානම්කාරී තත්ත්වයකය. නවදිල්ලියේ මෙය 318 ක් ද, දකුණු ඉන්දියාවේ බොහෝ නගරවල 90 - 100 අතර පවතින බව ද වාර්තා වී තිබේ. 

වායු දූෂණය මැනීමේ දී වාතය තුළ කෙතරම් අංශුමය ද්‍රව්‍ය (Particulate Matter) අඩංගු ද යන්නත් මැන බැලීමක් සිදු කරයි. එනම් රථවාහන, කර්මාන්ත ශාලා, පරිසරයේ ඇති විවිධ සියුම් අංශු ආදී දේවල්වලින් වාතය කෙතරම් පිරී ඇති ද යන්න මෙහිදී සොයා බැලෙන අතර මෙය PM2. 5  දර්ශකය ලෙස හඳුන්වනු ලබයි. PM යනු ‘අංශුමය ද්‍රව්‍ය’ (Particulate Matter) යන්නය. මෙය 12 μg/m3 මට්ටමට වඩා අඩු නම්, එය ස්වසනය සඳහා හොඳ මට්ටමක් යැයි පැවසේ. මෙය  35 μg/m3 මට්ටම වඩා වැඩි වූ විට අහිතකර තත්ත්වයට පත් වෙයි. මෙහි අගය 0 - 999 අතර පවතින අතර දිල්ලියෙන් මේ අගය වාර්තා වන්නේ 410 වශයෙනි. මේ අනුව බලන විට උතුරු ඉන්දීය නගරයක් වන දිල්ලි නගරයේ වායු දුෂණ තත්ත්වය ඉතා ඉහළ මට්ටමක පවතින බව පෙනෙන්නට තිබේ. මේ තත්ත්වය ඉන්දියාවට පමණක් නොව එයට තදාසන්න රටවලට ද දැඩි සේ බලපෑමක් එල්ල කරයි. ශ්‍රී ලංකාවේ වායු දූෂණයට හේතු වී ඇත්තේ මේ තත්ත්වයය. 

ඔක්තෝබරයේ සිට දෙසැම්බරය දක්වා පවතින ඊශාන දිග මෝසම් තත්ත්වය නිසා උතුරු ඉන්දියාවේ සිට ශ්‍රී ලංකාව දෙසට දැඩි සුළං ප්‍රවාහයක් ගලා එයි. මේ නිසා ශ්‍රී ලංකාවට දූෂිත වායුව සහිත සුළං වැඩි වශයෙන් හමා එන්නේ ආසන්නයේම පවතින දකුණු ඉන්දියාවෙන් නොව අධික වායු දූෂණයක් සහිත උතුරු ඉන්දියාවට අයත් දිල්ලි වැනි නගර හරහා බව පෙනේ. මේ තත්ත්වය මීට පෙර කොවිඩ් අර්බුදය පැවති සමයේ දී දකින්නට හැකි විය. එය වාර්තා වූයේ වසරේ මේ සමයේදීම වීම විශේෂයෙන් සඳහන් කළ යුත්තකි. එම සමයේ ප්‍රවාහනය සඳහා අතිශය දැඩි ලෙස සීමා පනවා තිබුණ බැවින් ශ්‍රී ලංකාව තුළ වාහනවලින් වායු විමෝචනයක් සිදු නොවුන ද නගර කිහිපයකින් වායු දූෂණයේ ඉහළ යාමක් පෙන්නුම් කෙරිණි. එයට හේතු වී තිබුණේ ද උතුරු ඉන්දියාවෙන් හමා ආ මෝසම් සුළං ය. මෙවර එය වාර්තා වන්නේ දෙවැනි වරටය. ඉන්දියාවේ පවතින අධික වායු දුෂණය සමග සලකා බලන කල මෙය මෙතැනින් නතර වන බවක් පෙනෙන්නට ද නැත. 

මෙතෙක් කලක් ශ්‍රී ලංකාව වායු දූෂණ තත්ත්වයන් පිළිබඳ සැලකිල්ලක් දැක්වූවේ නැති නමුත් එය දැන නො සලකා හැරිය නොහැකි තත්ත්වයක් දක්වා පත්ව තිබේ. ඉදිරියේදී මේ තත්ත්වය තවත් වර්ධනය වනු ඇති අතර කලාපීය වශයෙන් යම් වැඩපිළිවෙලක් ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් මිසෙක මේ තත්ත්වය පාලනය කර ගැනීමට හැකියාවක් ලැබෙන්නේ නැත. මේ සඳහා සෙසු දකුණු ඉන්දීය රාජ්‍යයන්ගේ සහයෝගයෙන් ඉන්දියාවට මේ සම්බන්ධයෙන් බලපෑම් කළ යුතු අතර වායු දූෂණය සම්බන්ධ වඩාත් දියුණු පුරෝකථන තාක්ෂණයකින් යුක්ත උපාංග ශ්‍රී ලංකාව තුළ ස්ථාපනය කළ යුතු බව විශේෂඥයෝ පෙන්වා දෙති. එවිට අඩුම තරමේ වායු දුෂණය නවතාලිය නොහැකි වුව ද එයට සූදානම් වන්නට හෝ හැකියාවක් තිබේ. කෙසේ නමුත් අනාගතයේ දී ශ්‍රී ලංකාවට ඉන්දියාවේ වායූ දූෂණ තත්ත්වයෙන් මිදෙන්නට හැකියාවක් නොමැති බව නම් පෙනෙන්නට තිබේ. මේ තත්ත්වය තුළ ශ්‍රී ලංකාව වායූ දුෂණයේ තෝතැන්නක් වනු ඇති දැයි පරිසරවේදීන්, පාරිසරික විශේෂඥයින් සැක පහළ කරන්නට පටන් ගෙන තිබේ.

සුනඛයින්ගේ බිරුම් හඬ විකේතනය කළ හකිද? - Can dog barking be decoded?

 

මිචිගන් සරසවියේ පර්යේෂකයෝ කෘත්‍රිම බුද්ධිය තුළ නව මානයක් විවෘත කර ගෙන ඇති බවට පුවතක් වාර්තා වෙයි. සුනඛයින්ගේ සන්නිවේදනය විකේතනය කළ හැකි දැයි ඔවුහු ගවේෂණය කරමින් සිටිති. සුනඛයකුගේ බිරුම් හඬ මගින් ඌ සිටින්නේ සතුටින් ද, ආක්‍රමණශීලී මානසිකත්වයක ද යන්න සහ වයස, සුනඛ ප්‍රභේදය, ලිංගිකත්වය වැනි අතිරේක තොරතුරු ද කෘත්‍රිම බුද්ධිය ඔස්සේ හඳුනා ගත හැකි ද යන්න පිළිබඳ පර්යේෂණ සිදුකෙරෙමිින් පවතී.

“මුල් කාලයේ මිනිස් කථනය පුහුණු කළ කථන සැකසුම් ආදර්ශකයන් (speech processing models) භාවිත කරමින් සුනඛයන්ගේ බිරුම් හඬ ඉතා සියුම්ව අවබෝධ කර ගන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳ අපගේ පර්යේෂකයෝ නව මානයක් විවෘත කර තිබෙනවා.” යැයි සුනඛ කෘත්‍රිම බුද්ධි පර්යේෂණයේ නිරතව සිටින මිචිගන් සරසවියේ කෘත්‍රිම බුද්ධි පර්යේෂණාගාරයේ අධ්‍යක්ෂ රාඩා මිහොල්චියා පවසයි.

විවිධ සන්දර්භයන් තුළ සුනඛ හඬවල් 74 ක් යොදා ගනිමින් සිදු කළ කෘත්‍රිම බුද්ධි අධ්‍යයනයන් තුළින් බලාපොරොත්තු තබා ගත හැකි ප්‍රතිඵල ලැබී තිබේ. මුල් කාලයේ මිනිස් හඬ පුහුණු කරන ලද කෘත්‍රිම බුද්ධි ආදර්ශකයන්, සත්ත්ව සන්නිවේදනය අවබෝධ කර ගැනීමේ පද්ධති වර්ධනය කිරීම සඳහා ඵලදායී ආරම්භයක් බවට පත් කර ගත හැකි බවට තහවුරු වී තිබේ. මේ නව සොයා ගැනීම තුළින් පෙන්වා දෙන්නේ දැනට භාවිතයේ පවතින කථන සැකසුම් ආදර්ශකයන්, සුනඛයන්ගේ සංකීර්ණ හඬ රටාවන් විකේතනය කිරීම සඳහා යොදා ගත හැකි බවය.

“අප සමග ලෝකය බෙදා හදා ගන්නා සතුන් පිළිබඳ අපි වැඩි යමක් දන්නේ නැහැ. කෘත්‍රිම බුද්ධියේ නව දියුණු වීම් තුළින් සත්ත්ව සන්නිවේදනය පිළිබඳ අපගේ අවබෝධය දැවැන්ත වෙනසකට බඳුන් කිරීම සඳහා යොදා ගන්නට පුළුවන්. ඒ වගේම අපගේ සොයා ගැනීම් මගින් පෙනෙන්නට තිබෙන්නේ අපට මේ කිසිවක් මුල සිටම පටන් ගැනීම අවශ්‍ය නොවන බවයි.” මිහොල්චියා එසේ පවසයි.

සුනඛ බිරීම් හඬ ඇතුළුව සතුන්ගේ ශබ්දවල ධ්වනි රටා පරීක්ෂා කිරීමට සහ අවබෝධ කර ගැනීමට පදනමක් ලෙස මිනිස් කථනයේ ශබ්ද සහ රටා යොදා ගත හැකි බව මේ පර්යේෂණය පෙන්වා දෙයි. කෙසේ නමුත් තවමත් මේ සම්බන්ධයෙන් බොහෝ අභියෝග තිබෙන බව සඳහන් කළ යුතුය. එකක් වන්නේ පහසුවෙන් ලබා ගත හැකි සත්ත්ව හඬ ප්‍රමාණයන් ඉතා විරල බවය.

“සත්ත්ව හඬ තාර්කිකව ගතහොත් අපට අවශ්‍ය පරිදි සතුන් පොලඹවා අපට අවශ්‍ය ශබ්ද පටිගත කිරීම ඉතා දුෂ්කර කාර්යයක්. ඒවා වනාන්තරවල දී සතුන්ට නොදැනෙන සේ පටිගත කළ යුතුයි. ගෘහාශ්‍රිත සතුන් නම්, හිමිකරුවන්ගේ අවසර ඇති පටිගත කළ යුතුව තිබෙනවා.” අධ්‍යයනයේ නායකත්වය ගෙන කටයුතු කරන ආර්ටෙම් ඇබ්සලීව් පවසයි.

පර්යේෂකයෝ මේ බාධා නොතකමින් මිනිස් කථන විශ්ලේෂණ ආදර්ශකයක් සාර්ථකව නැවත ප්‍රයෝජනයට ගන්නා ලදී. මේ ආදර්ශකය, කතා කරන වචන සහ කථකයා හඳුනාගන්නා, හඬ සක්‍රිය කළ උසස් තාක්ෂණයක්  භාවිත කරයි. මෙය සුනඛ බිරුම් හඬ විශ්ලේෂණය කිරීම සඳහා ප්‍රබල අෘකෘතියක් සපයා දෙයි.

“මේ ආදර්ශකයන්ට මිනිස් භාෂාවේ සහ කථනයේ අදහාගත නොහැකි සංකීර්ණ රටා ඉගෙන ගැනීමට සහ විකේතනය කිරීමට හැකියාව තිබෙනවා. අප බැලිය යුත්තේ මේ හැකියාව සුනඛ බිරුම් හඳුනා ගෙන අර්ථකතනය කිරීම සඳහා වර්ධනය කර ගත හැකිද යන්නයි.” ඇබ්සලීව් සඳහන් කරයි. 

එයින් අදහස් කරන්නේ කුමක්ද?

මේ පර්යේෂණයේ ප්‍රතිඵලයන් සත්ත්ව සුබසාධනය සඳහා ඉතා වැදගත්ය. සුනඛ හඬ ගැඹුරින් අවබෝධ කර ගැනීම තුළින් සුනඛ අවශ්‍යතාවන් අර්ථකතනය කොට ඒවාට ප්‍රතිචාර දක්වන්නේ කෙසේද යන්න වැඩිදියුණු කර ගත හැකිය. එමගින් සුනඛයින්ගේ රැකවරණය වර්ධනය කළ හැකි අතර අනතුරුදායී තත්ත්වයන් වළක්වා ගැනීම ද කළ හැකිය.

සුනඛ බිරුමක අදහස සහ එය පසුපස ඇති මනෝභාවමය තත්ත්වය අවබෝධ කර ගැනීම තුළින්, ඔවුන්ගේ හිමිකරුවන්ට සහ රැකවරණය සපයන්නන්ට වඩාත් නිවැරදි තීරණ ගත හැකිය. එය සුනඛයින්ට සහ මිනිසුන්ට යන දෙපිරිසිටම වඩාත් යහපත් ප්‍රතිඵලයක් සහ සුරක්ෂිත බවක් ළඟා කර දෙයි.

අවසන් වශයෙන් මේ නව අධ්‍යයනය මගින් දීර්ඝ කාලීන වශයෙන් සත්ත්ව විශේෂ අතර අවබෝධය වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා යොදා ගත හැකිය. එයින් පෙන්වා දෙන්නේ මිනිසා සහ සතුන් අතර සන්නිවේදනයේ හිදැස කෘත්‍රිම බුද්ධිය මගින් පිරවීමේ හැකියාව පවතින බවය. ඔබ විද්‍යා ප්‍රබන්ධවලට ඇලුම් කරන්නෙක් නම්, මෙවැනි කාරණයක් ‘ස්ටාර් - ට්‍රෙක්’ කතා මාලාවේ ඇතුළත්ව තිබූ බව මතක් වනවා නොඅනුමානය. එනම් විශ්ව පරිවර්තකයකි. පර්යේෂකයන්ගේ අවසන් අරමුණ එවැනි විශ්ව පරිවර්තකයක් ලොවට බිහි කිරීමය. කෘත්‍රිම බුද්ධියේ වේගවත් වර්ධනය හමුවේ එය සැබෑවක් වන දිනය වැඩි ඈතක නොවනු ඇත.

අපට කාන්තාවන් සමග හරියටම කළ හැක්කේ එක දෙයක් පමණි

එක් ත්‍රිරෝද රථයක් පිටුපස මෙවැන්නක් දක්නට ලැබිණි.

“අපට කාන්තාවන් සමග හරියටම කළ හැක්කේ එක දෙයක් පමණි.”

මේ වැකිය අපට බොහෝ දේ සිතන්නට අවස්ථාව සලසා දෙයි. පිරිමියකුට කාන්තාවක සමග කළ හැකි බොහෝ දේවල් අතරින් මේ එකම එක දෙය කුමක්ද යන ගැටලුව එකවර සිතට නැගෙන්නට පුළුවන. අනෙක් අතට වෙන කිසිදු දෙයක් කාන්තාවක සමග පිරිමියකුට කළ නොහැකි බැවින් එයින් එක්කෝ පිරිමියාගේ දුර්වලකමක් හෝ කාන්තාවගේ දුර්වලකමක් කියවෙනවා ද යන ගැටලුව ද එකවර සිතට නැගේ. මෙය අනියමාර්ථයකින් සඳහන් කළ හැකි නම් මෙය තුළ ඇත්තේ ලිංගික සබඳතාවක් පිළිබඳ ඉඟියක් වන්නට ද පුළුවන. මෙය හුදෙක් කියවා ඉවත හෙළිය හැකි දෙයක් ලෙස නොව මේ අපට යම්කිසි විද්‍යාත්මක දෘෂ්ටිකෝණයකින් බලන්නට හැකියාව තිබේ.

කාන්තාවක සහ පිරිමියකු අතර යම්කිසි ආකර්ෂණයක් ඇතිවීමේ ක්‍රියාවලියේ දී ඔවුන් අතර ඇති හැසිරීම් රටාවන් කෙමෙන් වෙනසකට බඳුන් වේ. මෙය ශරීරයේ හෝමෝන ක්‍රියාකාරීත්වය නිසා ඇතිවන්නක් වන අතර එහි දී කාන්තාව යම්කිසි අවනතභාවයකට ලක් වන සුළු ස්වභාවයක් පෙන්නුම් කරන අතර පිරිමියා යම්කිසි දැඩි, ශක්තිමත් ස්වභාවයකට පත් වෙයි. මේ අවස්ථාවේ දී කාන්තාවගේ ඊස්ට්‍රජන් හෝමෝනය මෙන්ම පිරිමියා තුළ ලිංගිකත්වය උද්දීපනය කරන ටෙස්ටස්ටෙරෝන් ශ්‍රාවය වීම සිදු වේ. ඊට අමතරව දෙපාර්ශ්වය තුළම ඩොපමීන්, එන්ඩොපීන්, සෙරටොනින් වැනි හෝමෝනවල ක්‍රියාකාරීත්වයන් ඉස්මතු වේ. මේ සියල්ල තුළින් කාන්තාව සහ පිරිමියාගේ ශරීර සූදානම් කරවන්නේ ලිංගික කටයුත්තකට වුව ද එය තුළ ඉන් ඔබ්බට ගමන් කරන යම්කිසි දෙයක් දක්නට ලැබේ. එය ඉංග්‍රීසි බසින් Caress ලෙස හැඳින්වෙන අතර එය අපට ‘ප්‍රේමාලිංගිනය’ වැනි වදනකින් හැඳින්විය හැකිය. ප්‍රේමාලිංගන අවස්ථාවේ දී මේ හෝමෝන ශ්‍රාවය වීම තුළින් විශේෂයෙන් කාන්තාව තුළ ලිංගික එක්වීමකට අවශ්‍ය කරන සූදානම සකස් කරයි. පිරිමින්ට මෙන් ඉතා ඉක්මනින් එවැනි අවස්ථාවකට කාන්තා සිරුර සූදානම් නොමැති නිසා මේ ප්‍රේමාලිංගන කාර්යය අතිශයින් වැදගත් වේ. මෙය ඇතැම් සතුන් කෙරෙන් ද යම් යම් මට්ටම්වලින් දක්නට ලැබෙන්නක් වන නමුත් මිනිසුන් අතර පවතින මට්ටමකින් එය සිදු වන්නේ නැත. මෙහි දී පිරිමියා කෙරෙන් යම්කිසි ආක්‍රමණශීලී නමුත් ප්‍රේමනීය ස්වභාවයක් දැඩි ලෙස මතුවන නමුත් ඔහු බොහෝ විට කාන්තාවගේ අභිමතයන්ට එරෙහිව නොයා ඇය සමග යම්කිසි ඇලෙමින් ගැලෙමින් හැසිරෙන ස්වභාවයක් පෙන්නුම් කරයි.

අනෙකාගේ උරහිස, කම්මුල් ස්පර්ශ කිරීම, හිසකේ පිරිමැදීම වැනි ප්‍රේමනීය ස්පර්ශයන් බහුල වශයෙන් දක්නට ලැබෙයි. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ Institute of Technology (Caltech)  ආයතනයේ ස්නායුවේදීන් නෙදර්ලන්තයේ ග්‍රොනිගන් විශ්වවිද්‍යාලයේ විද්‍යාඥයන් දෙදෙනෙකු සමග එක්ව මේ පිළිබඳ පර්යේෂණයක් සිදු කළේය. ගැහැනියක සහ පිරිමියකු අතර සිදු වන මේ ප්‍රේමාලිංගන ස්පර්ශයේ දී සිදු වන්නේ කුමනාකාර දෙයක් ද යන්න සොයා බැලීම මෙහි අරමුණ විය.

මේ සඳහා MRI scan යන්ත්‍රයක් භාවිත කරමින් කාන්තාවන් කෙරෙහි පමණක් ආකර්ෂණය ඇති (සමලිංගික නොවන) පිරිමින් සම්බන්ධ කර ගනු ලැබිණි. මෙහි දී පිරිමියාගේ පාද යම්කිසි ප්‍රේමනීය ස්වභාවයකින් ස්පර්ශ කරන අතරේ වීඩියෝ දර්ශන දෙකක් නරඹන්නට අවස්ථාව ලබා දෙන ලදී. එක් වීඩියෝවක තිබුණේ මේ පර්යේෂණයට සහභාගී කර ගත් පිරිමියාගේ දෙපා ස්පර්ශ කරන්නට මෙන් නැවෙන ආකර්ෂණීය කාන්තාවකගේ දර්ශනයකි. දෙවැනි වීඩියෝවේ තිබුණේ එම ක්‍රියාවම කරන්නට සූදානම් වන පිරිමියකුගේ දර්ශනයකි. මෙහි දී කාන්තාව දෙපා ස්පර්ශ කරන්නට සැරසෙන දර්ශනයේ දී පිරිමියා තුළ ලිංගික වශයෙන් මහත් ප්‍රබෝධජනක හැඟීම් පහළ වන බවත් පිරිමියා දෙපා ස්පර්ශ කරන්නට සැරසෙන වීඩියෝවේ දී එය සහමුලින්ම වෙනස් වූ බවත් දක්නට හැකි විය.

කාන්තාවකගේ ප්‍රේමාලිංගන ස්පර්ශයට සම්බන්ධව මොළයේ ක්‍රියාකාරීවන්නේ somatosensory නම් බාහිකය බව සොයා ගනු ලැබිණි. භෞතිකව සිරුරට ලැබෙන ස්පර්ශය භාවාත්මක ලෙස විශ්ලේෂණය කරනුයේ මේ කොටසේ දීය. ඒ ස්පර්ශය සතුටක් ද දුකක් ද, අපුල දනවන්නක් ද ආදිය අප තුළ ඇති කරන්නට හේතු වන්නේ මේ කොටසේ සිදු වන ක්‍රියාකාරීත්වයයි. මේ පර්යේෂණයේ විශේෂිතම දෙය වූයේ කාන්තාව සහ පිරිමියා පෙනී සිටින වීඩියෝ දර්ශන දෙකේදී ම පිරිමින්ගේ දෙපා ස්පර්ශ කරන ලද්දේ කාන්තාවක විසින්ම බව එයට සහභාගී කරගත් පිරිමින් නොදැන සිටීමය. මෙහිදී කාන්තාව පෙනී සිටින දර්ශනයේ දී පිරිමියා පෙනී සිටින දර්ශනයට වඩා ක්‍රියාකාරීත්වයක් somatosensory බාහිකය තුළ පැහැදිලිවම දක්නට ලැබිණි.

මේ ප්‍රේමාලිංගින කටයුත්ත අවසන් වන්නේ පිරිමියා සහ කාන්තාව අතර සිදු වන ලිංගික ක්‍රියාවලියෙනි. පිරිමියකු සහ ගැහැනියක අතර සිදු වන බොහෝ වැඩකටයුතු යම් යම් මට්ටම්වලින් අඩුලුහුඬුකම්වලින් යුක්ත වුව ද මේ ප්‍රේමාලිංගින ක්‍රියාවලිය තුළ එවැනි ස්වභාවයක් දක්නට ලැබීම ඉතා අවම බව ද පර්යේෂණ මගින් හෙළි වී තිබේ. එබැවින් අප මුලින්ම සඳහන් කළ ත්‍රිරෝද රථයේ රියදුරා එම වැකිය දැනුම්වත්ම හෝ එසේ නොමැති හෝ ඒ බව සඳහන් කළ ද එය තුළ  ගැඹුරු, විද්‍යාත්මක සත්‍යයක් පවතින බව පැහැදිලිය. එනම් කාන්තාව පිරිමි අතර සිදු වන අතෝරක් නොමැති ක්‍රියාවන් අතරේ පිරිමියාට කාන්තාව සමග පරිපූර්ණව කළ හැකි එකම එක දෙයක් පමණක් ඇති බවය.