තේ සහ මතභේදය: වටවල කෙටි චිත්‍රපටය ශ්‍රී ලංකාවේ ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය, සංස්කෘතිය සහ නවීනත්වය පිළිබඳ විවාදය

2025 ඔක්තෝබර් මාසයේදී, ශ්‍රී ලංකාවේ වඩාත් පිළිගත් සහ විශ්වාසදායක වෙළඳ නාමයක් වන වටවල තේ (Watawala Tea), ඔවුන්ගේ කෙටි චිත්‍රපටය වන "Him, Her and Them" නිකුත් කිරීමෙන් පසු අනපේක්ෂිත ලෙස දැඩි ජාතික විවාදයක කේන්ද්‍රස්ථානය බවට පත් විය. මෙය පවුලේ ආදරය සහ පිළිගැනීම පිළිබඳ සංවේදී කතාවක් ලෙස ඉදිරිපත් කළද, එම චිත්‍රපටය සමාජ මාධ්‍ය හරහා ක්ෂණිකව විශාල කලබගෑනියක් ඇවිළවීමට සමත් විය. මෙම සිදුවීම ශ්‍රී ලාංකික සමාජය තුළ ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය ප්‍රකාශ කිරීම (Gender Expression) සහ අනන්‍යතාවය වටා ඇති සංවේදීතා මතු කරමින් එළි දැක්විණි.

එම කෙටි චිත්‍රපටය තුළ සාම්ප්‍රදායික ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවයේ සම්මතයන්ට අභියෝග කරන දරුවෙකුගේ හැසිරීම, පෙනුම සහ ස්වයං-ප්‍රකාශනය නිරූපණය විය. මෙහිදී දෙමාපියන් ව්‍යාකූලත්වයේ සහ අපහසුතාවයේ සිට කොන්දේසි විරහිත පිළිගැනීම දක්වා ගමන් කරන චිත්තවේගීය ගමනක් දෘශ්‍යමාන විය. අපේක්ෂිත පණිවිඩය පැහැදිලිය: සහකම්පනය (Empathy), අවබෝධය සහ කොන්දේසි විරහිත පවුල් ආදරය. උණුසුම, සමගිය සහ සම්ප්‍රදාය සමඟ දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ බැඳී පැවති වෙළඳ නාමයක් සඳහා, මෙම කථා වස්තුව ඔවුන්ගේ සාමාන්‍ය පණිවිඩයෙන් බැහැර වීමක් විය. කෙසේ වෙතත්, බොහෝ නරඹන්නන් මෙම දැන්වීම LGBTQ+ පිළිගැනීම අනුමත කිරීමක් ලෙස අර්ථකථනය කළ අතර, එය තවමත් රට තුළ සමාජීය වශයෙන් මතභේදාත්මක මාතෘකාවකි.

සංස්කෘතික පසුබිම සහ සම්මතයන්ගේ බලපෑම

ශ්‍රී ලංකාවේ සංස්කෘතික සන්දර්භය නිසි ලෙස වටහා ගැනීමකින් තොරව මෙම මතභේදය අවබෝධ කර ගත නොහැක. රට වේගයෙන් නවීකරණය වෙමින් පැවතිය ද, එය ආගම, පීතෘමූලිකත්වය (Patriarchy) සහ සාමූහික ප්‍රජා වටිනාකම් මගින් හැඩගස්වන ලද සාම්ප්‍රදායික සමාජ ව්‍යුහයන් තවමත් ගැඹුරින් බලපෑම් කරයි පුරුෂ භාවය සහ ස්ත්‍රී භාවය පිළිබඳ සංකල්ප බොහෝ විට දැඩි ලෙස නිර්වචනය වී ඇති අතර, මෙම සම්මතයන්ගෙන් බැහැරවීම සමාජ ව්‍යුහය අස්ථාවර කිරීමක් ලෙස සැලකිය හැකිය.

ශ්‍රී ලංකාවේ වෙළඳ ප්‍රචාරණය තුළ ඓතිහාසිකව හුරුපුරුදු වූ සම්මත ශෛලියක් දක්නට ලැබේ. ඒ දරුවන් පෝෂණය කරන මව, වෙහෙස මහන්සි වී වැඩ කරන පියා සහ සමගි සම්පන්න පවුල යනාදී වශයෙනි. එබැවින්, වටවල දැන්වීම මගින් ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවයට අනුකූල නොවන (Gender Non-conforming) දරුවෙකු නිරූපණය කිරීම එකවරම විප්ලවවාදී සහ ප්‍රකෝපකාරී විය. ප්‍රේමය සහ පිළිගැනීම සැමරීමක් ලෙස අදහස් කළ දෙය, නොදැනුවත්වම වෙනස්වන සදාචාරාත්මක හා සංස්කෘතික වටිනාකම් පිළිබඳ කාංසාවක් අවුලුවාලූ අතර, එය සම්ප්‍රදාය හා නවීනත්වය අතර පවතින ආතතියට මුහුණ දෙන සමාජයක් පිළිබිඹු කරයි.

ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය පිළිබඳ අධ්‍යයන දෘෂ්ටි කෝණය

ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය (Gender) පිළිබඳ අධ්‍යයන දෘෂ්ටි කෝණයකින් බලන කල, මෙම වෙළඳ දැන්වීම ප්‍රධාන මාධ්‍ය ධාරාව තුළ ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවයේ විවිධත්වය පිළිබඳ නැඟී එන කතිකාවක් නියෝජනය කළේය. මෙය කලාතුරකින් අවස්ථාව ලැබෙන ඉඩකි. ගෝලීය වශයෙන්, වෙළඳ නාම විවිධත්වය හා සියල්ල නියෝජනය කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටිමින් සමාජීය වශයෙන් ප්‍රගතිශීලී පණිවිඩ සමඟ අත්හදා බලන්නට උත්සාහ දරා තිබේ. කෙසේ වෙතත්, දකුණු ආසියාවේ, එවැනි කථාන්දරවලට ගැඹුරින් මුල් බැසගත් සමාජ සම්මතයන් සහ සදාචාරාත්මක අපේක්ෂාවන් ඔස්සේ ගමන් කිරීමට සිදුවේ.

Him, Her and Them හි සිටින දරුවා දැඩි පුරුෂ-ස්ත්‍රී අපේක්ෂාවන්ගෙන් පිටත පවතින ද්විමය නොවන අනන්‍යතාවයක (Non-binary Identity) සංකේතයක් ලෙස දැකිය හැකිය. දෙමව්පියන් පිළිගැනීම කරා ගමන් කරන කතාවේ චිත්තවේගීය විසඳුම, ආදරය සහ අනුකූලතාවය අතර ඇති විශ්වීය අරගලය දෙස කැඩපතක් මෙන් බලයි. එහෙත් මහජන ප්‍රතිචාරය ලිංගිකත්වය පිළිබඳ සීමිත අවබෝධයක් සහ එදිනෙදා මාධ්‍ය තුළ එය නිරූපණය කිරීමේ අපහසුතාව හෙළි කළ අතර, විචාරකයන් සමාගමට "විරුද්ධ න්‍යාය පත්‍රයක් තල්ලු කිරීම" හෝ "සාම්ප්‍රදායික වටිනාකම් හෑල්ලු කිරීම" යනාදී චෝදනා එල්ල කළහ. සංවේදනය ප්‍රවර්ධනය කිරීමට අදහස් කළ ස්ත්‍රී පුරුෂ නිරූපණය, සංස්කෘතික වශයෙන් ගතානුගතික සමාජයන් තුළ කෙතරම් ඉක්මනින් ගැටුම්කාරී අවස්ථාවක් බවට පත් විය හැකි දැයි මෙයින් ඉස්මතු විය.

ප්‍රතිචාරය, බෙදීම සහ සන්නාමයේ පසුබැසීම

ප්‍රතිප්‍රහාරය ක්ෂණික වූ අතර, එය සමාජය තුළ බෙදීමක් ඇති කරන්නක් විය. තරුණ, නාගරික ප්‍රේක්ෂකයින් එහි ධෛර්යය සහ චිත්තවේගීය ගැඹුර පිළිබඳව චිත්‍රපටයට ප්‍රශංසා කළ අතර, ජනගහනයේ වැඩිහිටි සහ ග්‍රාමීය කොටස් එය නුසුදුසු සහ සංස්කෘතික වශයෙන් කඩාකප්පල්කාරී ලෙස දුටහ. මෙම ප්‍රතිචාරය පරම්පරාගත හා මතවාදී බෙදීමක් අවධාරණය කළේය: නාගරික තරුණයන් නිදහස හා අනන්‍යතාව පිළිබඳ ගෝලීයකරණය වූ අදහස්වලට වැඩි වැඩියෙන් නිරාවරණය වන අතර, වඩාත් සාම්ප්‍රදායික ජනවර්ග ස්ථාපිත සම්මතයන් අල්ලාගෙන සිටිති.

මෙම බෙදීම් හරහා එහි නිෂ්පාදන ළඟා වන වටවල වැනි ගෘහස්ථ වෙළඳ නාමයකට අවදානම ක්ෂණික විය. සමාගම අවසානයේ දැන්වීම ඉවත් කර ගත් අතර, චිත්‍රපටය "අප කිසිසේත් අදහස් නොකළ ආකාරවලින් අර්ථකථනය කර ඇති" බව පිළිගනිමින් ප්‍රකාශයක් නිකුත් කළේය. එමෙන්ම ශ්‍රී ලාංකික පවුල් වටිනාකම් කෙරෙහි ඔවුන්ගේ ගෞරවය ද අවධාරණය කළේය.

මෙම සිදුවීම සමාජ ආඛ්‍යාන හැඩගැස්වීමේ හෝ පිළිබිඹු කිරීමේ දී වෙළඳ ප්‍රචාරණයේ කාර්යභාරය පිළිබඳ පුළුල් ප්‍රශ්න මතු කරයි. වෙළඳ නාම ප්‍රමුඛ සංස්කෘතික සම්මතයන් කැඩපතක් මෙන් පිළිබිඹු කළ යුතු ද, නැතහොත් ප්‍රගතිය සහ ඇතුළත් කිරීම සඳහා ප්‍රේක්ෂකයන්ට අභියෝග කළ යුතු ද? විශේෂයෙන් සාම්ප්‍රදායික වටිනාකම් බලපෑම් සහගතව පවතින සමාජයන් තුළ පිළිතුර සංකීර්ණ ය. වටවල  කෙටි චිත්‍රපටය එහි ප්‍රේක්ෂකයන්ගේ සූදානම වැරදි ලෙස විනිශ්චය කරන්නට ඇති නමුත්, එය ප්‍රධාන මාධ්‍ය ධාරාව තුළ ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය, අනන්‍යතාවය සහ සංවේදනය පිළිබඳ අත්‍යවශ්‍ය සංවාදයක් ඇවිස්සීය. සමාජ වෙනස බොහෝ විට අපහසුතාවයන් සමඟ එන බවත්, සියල්ල නියෝජනය කිරීම හා අවබෝධය සඳහා ධෛර්යය හා සහකම්පනය යන දෙකම අවශ්‍ය බවත් එය අලෙවිකරුවන්ට සහ මහජනතාවට මුහුණ දීමට බල කළේය.

අවසාන වශයෙන්, වටවල තේ මතභේදය යනු ඉවත් කරන ලද වෙළඳ දැන්වීමක් පිළිබඳ කතාවකට වඩා වැඩි ය; එය සම්ප්‍රදායේ හා නවීනත්වයේ සීමා මායිම් පිළිබඳව කේවල් කරන සමාජයක පිළිබිඹුවකි. මහජන කතිකාව තුළ බොහෝ විට යටපත් කරන ලද හෝ නොසලකා හරින ලද ලිංගික දිශානතිය (Sexual Orientation) ශ්‍රී ලංකාවේ ගැඹුරින් තරඟකාරී භූමියක්ව පවතින ආකාරය එයින් ඉස්මතු විය. ඒ සමඟම, විශේෂයෙන්ම තරුණ ප්‍රේක්ෂකයන් සහ දයානුකම්පිත කථා කීමට පෙනී සිටින නිර්මාණශීලී ප්‍රජාවන් අතර විවෘතභාවය සහ සංවාදය සඳහා ඉඩකඩ පවතින බව ද එයින් හෙළි විය. මහජන විරෝධය හමුවේ සන්නාමය පසු බැස ගිය ද, මෙම සිදුවීම පිළිගැනීම, අනන්‍යතාවය සහ පවුලේ විකාශනය වන අර්ථය පිළිබඳ ජාතික සංවාදයේ කුඩා නමුත් වැදගත් ඉදිරි පියවරක් සනිටුහන් කළේය.

වටවල කෙටි චිත්‍රපයේ සිදුවීම ශ්‍රී ලාංකේය වෙළඳ ප්‍රචාරණ ඉතිහාසයේ කේන්ද්‍රීය මොහොතක් ලෙස මතකයේ රැඳෙනු ඇති අතර, වාණිජ්‍යය, සංස්කෘතිය සහ හෘදය සාක්ෂිය අතර ඇති සංකීර්ණ අන්තර්ක්‍රියාව පෙන්නුම් කරයි. තේ කෝප්පයක් ආගන්තුක සත්කාරය, උණුසුම සහ සම්බන්ධතාවය සංකේතවත් කරන රටක, ඇතැම්විට වැදගත්ම පාඩම පවතින්නේ මතභේදය තුළ නොව, එය ඇවිස්සූ හැඟීම් තුළ විය හැකිය—එය සංස්කෘතික ආතතිය මැද වුව ද, අවබෝධය සහ සංවේදනය සඳහා වන නොනවතින මානව අභිලාෂයන්ට සාක්ෂියකි.